Ένας προπτυχιακός φοιτητής της Οξφόρδης έχει δύο μόνο επιλογές αξιολόγησης τελειώνοντας το σχολείο. Είτε να πάρει το πτυχίο του είτε όχι. Ήταν μόλις ύστερα από την εισαγωγή της μαζικής εκπαίδευσης στην βιομηχανική εποχή, όταν υιοθετήθηκε σε κανονική βάση η αξιολόγηση των μαθητών με βαθμούς. Μόλις οι κυβερνήσεις και τα υπουργεία εξοικειώθηκαν με την γλώσσα των αριθμών, τα σχολεία τα ακολούθησαν, χρησιμοποιώντας τους βαθμούς για να υπολογίσουν την αξία των μαθητών. Η αξία των καθηγητών και των σχολείων αντίστοιχα υπολογίζονταν από τον μέσο όρο των μαθητών. Από την στιγμή που η γραφειοκρατία απέκτησε χάρακα, τότε και η ίδια η πραγματικότητα προσαρμόστηκε σε αυτόν. Ο βασικός ρόλος των σχολείων είναι να διαφωτίζει τους μαθητές χρησιμοποιώντας τους βαθμούς μόνο για την μέτρηση της επιτυχίας τους σε αυτόν τον ρόλο. Όταν όμως ένα σχολείο ή μία κοινωνία επιδιώκει να έχει καλύτερα αποτελέσματα σε νούμερα, τότε σχεδόν πάντα το κάνει εις βάρος του πραγματικού της στόχου.
Η αποτυχία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να αντεπεξέλθουν στον πραγματικό τους σκοπό, δηλαδή στον διαφωτισμό των ανθρώπων, είναι εμφανής στην σημερινή κοινωνία. Πολλές φορές άνθρωποι που έχουν αντεπεξέλθει άριστα στα κριτήρια εντός των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αδυνατούν να επιλύσουν προβλήματα της πραγματικότητας. Αυτό έχει δημιουργήσει ένα άλλο φαινόμενο. Άνθρωποι με ελλείπεις γνώσεις που έχουν την ικανότητα να πείσουν ότι μπορούν να επιλύσουν ένα πρόβλημα, στο οποίο είναι ημιμαθείς, γίνονται αποδεκτοί από την κοινωνία ή από τους οργανισμούς και αναλαμβάνουν την επίλυσή του. Αρκεί μόνο να εξετάσουμε τα αποτελέσματα των έργων που παράχθηκαν σε αυτές τις περιπτώσεις, για να μπορέσουμε να επαναξιολογήσουμε την σκοπιμότητα αυτής της πρακτικής.
Η επιτυχία λοιπόν στην σύγχρονη εποχή, προσδιορίζεται μάλλον με υποκειμενικές αξιολογήσεις και λιγότερο από τα αντικειμενικά αποτελέσματα, τεχνογνωσία ή δεξιότητες. Πολλές φορές βλέπουμε ένας άνθρωπος που έχει γνώση σε ένα αντικείμενο να θεωρείται ειδικός σε άλλα αντικείμενα που δεν κατέχει ή είναι ημιμαθής, μόνο και μόνο επειδή μπορεί να επηρεάσει και να πείσει κάποιους ανθρώπους. Αλλά και αυτή του η ικανότητα δεν προέρχεται από αντικειμενικά κριτήρια αλλά από ιδεατά (εντυπώσεις), ή από την ικανότητά του να έχει πρόσβαση σε ευκαιρίες ή έργα τα οποία του ανατίθενται. Με αυτόν τον τρόπο εγκαθιστούν την εντύπωση ότι είναι ειδικοί ή οι καλύτεροι. Ωστόσο και αυτή η έννοια είναι μία μεγάλη πλάνη. Ακριβώς εξαιτίας των γρήγορα μεταβαλλόμενων συνθηκών και αναγκών, είναι ανόητο κάποιος να θεωρείται ο καλύτερος για πάντα ακόμη και σε κάτι πολύ συγκεκριμένο. Δεν υπονοώ ότι κάποιος δεν μπορεί να είναι καλύτερος περισσότερες από μία φορές ή σε περισσότερα από ένα αντικείμενα, αλλά ότι καμία επιτυχία σε ένα project δεν εξασφαλίζει και την επιτυχία στο επόμενο ή το αντίστροφο.
Τα κριτήρια της επιτυχίας είναι και αυτά όχι μόνο υποκειμενικά αλλά και απαρχαιωμένα. Για παράδειγμα ένα κριτήριο επαγγελματικής επιτυχίας θεωρείται έως και σήμερα, η μεγαλύτερη παραμονή σε μία εργασία, σε μία εταιρία, σε ένα αντικείμενο, δίνοντας έμφαση στην μονοδιάστατη εξειδίκευση. Οι γρήγορα και μερικές φορές δραματικά μεταβαλλόμενες συνθήκες, όπως η μετά COVID19 εποχή, επιβάλλουν εντελώς διαφορετικές και διαφοροποιημένες ικανότητες και εμπειρίες από αυτές που θα μπορούσε να αναπτύξει . Οι νέες συνθήκες απαιτούν επαγγελματικές εμπειρίες σε περισσότερα εργασιακά περιβάλλοντα και κουλτούρες, προσαρμοστικότητα και δυνατότητα ομαδικής συνεργασίας ακόμη και εξ αποστάσεως. Ο κάθε εργαζόμενος θα πρέπει να εξελίσσεται και μετά την επαγγελματική του εκπαίδευση, (πανεπιστήμιο, μεταπτυχιακό κλπ), διευρύνοντας τις γνώσεις προς διαφορετικές κατευθύνσεις, με τρόπο και στόχο να ξανά ανακαλύπτει τον εαυτό του συνεχώς. Τόσο η νέα τεχνολογία όσο και οι νέες συνθήκες που δημιουργούνται, μπορούν να αναιρέσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που είχε αποκτήσει μόλις λίγα χρόνια πριν. Οι επιχειρήσεις αναζητούν όλο και πιο ευέλικτα στελέχη που θα μπορούν να έχουν αναπτυγμένη την κριτική σκέψη, προσαρμοστικότητα και ένα μεγάλο εύρος δεξιοτήτων και εμπειριών. Η μονοδιάστατη ανάπτυξη των δεξιοτήτων και της προσωπικότητας ήταν το ζητούμενο στην εποχή της μετά βιομηχανικής επανάστασης, όπου οι διαθέσιμες γνώσεις και οι δεξιότητες ήταν πολύ συγκεκριμένες όπως και οι ανάγκες των επιχειρήσεων όπου με την χρήση των μηχανών δημιουργήθηκαν επαναλαμβανόμενα μοτίβα εργασιών.
Η αποτυχία είναι ένα νέο προσόν της εποχής μας. Ο Τόμας Έντισον είπε χαρακτηριστικά:
”Δεν έχω αποτύχει, απλά ανακάλυψα 10.000 τρόπους που δεν δουλεύουν”.
Ένας εργαζόμενος που αναπτύσσεται σε ένα ασφαλές και μόνιμο επαγγελματικό περιβάλλον έχει λίγες “ευκαιρίες” να αποτύχει. Οι εμπειρίες και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει είναι μετρημένες, και επαναλαμβανόμενες. Η “αποτυχία” αποκτιέται μόνο ύστερα από αναμέτρηση με διαφορετικές προκλήσεις και περιβάλλοντα, και γίνεται ένα πολύτιμο επαγγελματικό εργαλείο όταν μετατρέπεται σε γνώση που μπορεί να μεταφερθεί σε επόμενα projects και επιχειρήσεις.
Σήμερα σημαντικές θέσεις καλύπτονται από ανθρώπους με κριτήριο τους καλούς βαθμούς που απέκτησαν από το σύστημα και το οποίο υποστήριξαν να τους φέρει εκεί. Όμως διατηρώντας αυτά τα κριτήρια αξιολόγησης, η σύγχρονη Ελληνική κοινωνία παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι με την βιωσιμότητα της. Αναδεικνύει ανθρώπους που ευθυγραμμίζονται περισσότερο με πολιτικές επιλογές παρά με ταίριασμα της τεχνογνωσίας με τις πραγματικές ανάγκες της. Πέρα από αυτό, προχωρά σε κάτι ακόμη πιο εγκληματικό για την ίδια. Απαξιώνει ανθρώπους με τεχνογνωσία και δεξιότητες, τους απενεργοποιεί ή τους στέλνει στο εξωτερικό. Μία κοινωνία που δεν μπορεί να αξιοποιήσει όλο το ανθρώπινο δυναμικό της, πώς μπορεί να παράξει και να αναπτυχθεί; Αλήθεια υπάρχουν άχρηστοι ή αχρείαστοι άνθρωποι; Και όταν τέτοιοι άνθρωποι δημιουργηθούν, τότε αυτό είναι αποτυχία δική τους ή της ίδιας της κοινωνίας που τους δημιούργησε;
Artwork by CHARACTERS