Κατηφορίζοντας τα δαιδαλώδη στενά στο μεσαιωνικό χωριό Μεστά της Χίου, ο δρόμος μας έβγαλε έξω από μια εντυπωσιακή εκλλησία… Μέσα καθόταν μια καλοσυνάτη γυναίκα που όταν την πλησιάσαμε και κατάλαβε πως αναζητούσαμε να μάθουμε αληθινές ιστορίες ανθρώπων της περιοχής μας αφηγήθηκε τα εξής…
Ονομάζομαι Ειρήνη.
Εδώ στα Μεστά μεγάλωσα και πήγα σχολείο μέχρι τα 18 μου χρόνια. Κάποτε, στα τέλη του 9ου με αρχές 10ου αιώνα, ήταν 9 χωριουδάκια τριγύρω στα βουνά, τα οποία λυμαίνονταν από τους πειρατές. Έτσι έπρεπε να ενωθούνε για να μπορέσουνε να ανταπεξέλθουνε στις δύσκολες καταστάσεις αφού ακόμη και τα κορίτσια τους, τα έκλεβαν οι πειρατές και τα πουλάγανε στα σκλαβοπάζαρα. Το 870 μ.Χ ήρθαν από το Βυζάντιο καλόγεροι οι οποίοι έφτιαξαν μια εκκλησία, τον Παλαιό Ταξιάρχη και ένα αντρικό μοναστήρι. Οι μοναχοί κάλεσαν τους κατοίκους των γύρω χωριών και τους είπαν : ‘’η ισχύς εν τη ενώσει’’, έπρεπε να ενωθούν για να επιβιώσουν. Έτσι κατόπιν μεστής και ώριμης σκέψης αποφάσισαν να ενωθούν και να φτιάξουν το χωριό που το ονόμασαν Μεστά. Οι μοναχοί οι οποιοι ήταν φωτισμένοι, βοήθησαν τους ντόπιους να κτίσουν τα τείχη. Το μεσαιωνικό χωριό αρχικά κτίστηκε σε τετράγωνο σχήμα με τείχος 3 μέτρα και το 1346 που ήρθαν οι Γενοβέζοι το τελειοποίησαν αρχιτεκτονικά. ‘Ετσι επέκτειναν το ύψος του τείχους από 3 σε 12 μέτρα και το χωριό από τετράγωνο σχήμα διαμορφώθηκε σε πεντάγωνο ενώ σε κάθε γωνία κτίστηκε ένας Πύργος για άμυνα. Στην σημερινή κεντρική εκκλησία του χωριού των Ταξιαρχών, υπήρχε ένας τετραόροφος Πύργος για να ελέγχει όλη την περιοχή και σε ώρα ανάγκη ο κόσμος να μπει μέσα και να προφυλαχθεί. Υπόγειες σύραγγες οδηγούσαν στον ναό του Παλιού Ταξιάρχη και από εκεί στο Πηγάδι του Μίλητα. Ο Πύργος επικοινωνούσε με τις υπόλοιπες βίγλες, τα παρατήρια, από όπου όταν έβλεπαν πειρατικό καράβι άναβαν φωτιές η μία δίπλα από την άλλη ή με βούκινα από μεγάλα κογχύλια, ειδοποιούνταν όλο το νησί ώστε να βρίσκεται σε ετοιμότητα.
Εκεί που κάποτε υπήρχε ο Πύργος κτίστηκε η τρίκλιτη, βασιλικού ρυθμού, εκκλησία των Ταξιαρχών, μία από τις μεγαλύτερες εκκλησίες της Χίου που ξεκίνησε να κτίζεται το 1850 και τελείωσε το 1861. Οι Μεστούσοι μιλούν συχνά για το θαύμα των Ταξιαρχών όταν γκρεμίζονταν ο Πύργος και για την δύναμη της πίστης… Δύο χρόνια τον γκρεμίζανε με τόνους πυρίτιδας αλλά ένα κομμάτι από την αριστερή πλευρά του Πύργου δεν έπεφτε. Τότε οι ντόπιοι βάλανε παραπάνω πυρίτιδα και από τα βράχια καταπλακώθηκε ένας εργάτης. Μία βδομάδα σκάβανε για να τον βρούνε και παρακαλάγανε τους Ταξιάρχες να βγει ζωντανός. Πράγματι μετά από μια εβδομάδα τον βρήκανε σώο και αβλαβή. Όταν τον ρώτησαν πώς σώθηκε, τους είπε πως τον προστάτευε ένας ρωμαλαίος νέος που κράταγε τα βράχια για να μην πέσουν πάνω του. Μάλιστα τους τον έδειξε λέγοντας πως καθόνταν δίπλα του και του έκανε παρέα. Όμως εκείνοι κοίταζαν αλλά δεν έβλεπαν τίποτα. Έτσι λένε πως τον έσωσε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Οι Μεστούσοι όταν αντιλήφθηκαν τι συνέβη, πήραν δύναμη και μικροί – μεγάλοι, γέροι και μικρά παιδιά άρχισαν να κτίζουν όλοι μαζί την εκκλησία που κατασκευάστηκε μέσα σε λίγο καιρό».
