Η μαζική δράση των ανθρώπων ήταν εκείνη που έφερνε διαχρονικά τις κοινωνικές αλλαγές στην ανθρωπότητα. Χρειάζονταν μια μικρή ομάδα ανθρώπων να δείξουν τον δρόμο, να κινητοποιήσουν και κυρίως να εμπνεύσουν το πλήθος. Η συλλογική δράση όμως ήταν πάντα το ζητούμενο και πάντα το πιο δύσκολο βήμα.
Οι ανεξέλεγκτες αλλαγές των λαών ποτέ δεν άρεσαν σε όσους είχαν εξουσία. Γι’αυτό, ανέκαθεν επικεντρώνονταν στην προσέλκυση της μάζας του λαού με το μέρος της. Αυτό στα αυταρχικά καθεστώτα επιβάλλονταν με την σωματική κυρίως βία. Σήμερα, στις δημοκρατικές χώρες, οι εξουσίες θα πρέπει να έχουν την “αβίαστη συναίνεση” (εάν όχι την αποδοχή) της πλειοψηφία του λαού. Επειδή όμως η πλειοψηφία (με σημείο αναφοράς ολόκληρου του συνόλου) ήταν αδύνατη, για να την επιτύχουν οι κυβερνήσεις, διασπούν το σύνολο σε μικρότερα τμήματα. Με αυτό τον τρόπο απενεργοποιούν ένα μεγάλο μέρος του, μετατρέποντας το σε μικρές αδύναμες ή τουλάχιστον αδρανείς ομάδες. Έπειτα κερδίζουν το μεγαλύτερο μέρος από αυτό που απέμεινε. Ο κατακερματισμός του συνόλου γίνεται με τον διχασμό του σε διαφορετικές δήθεν ιδεολογίες. Τα Μέσα Μαζική Ενημέρωσης, η οικονομική εξαθλίωση, και κυρίως χαμηλό επίπεδο παιδείας συντελούσε ώστε οι άνθρωποι να μην σκέφτονται, αλλά να κρίνουν και να αξιολογούν την πραγματικότητα βασισμένοι σε πολύ στενά προσδιορισμένα και ελεγχόμενα πλαίσια όπως αυτά της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας. Αυτά τα πλαίσια είχαν πολύ σαφή όρια και δεν χωρούν παρερμηνείες. Και για να γίνουν ακόμη πιο απροσπέλαστα, συνοδεύτηκαν με εξόφθαλμα στερεότυπα, ώστε όποιος τα προσπερνούσε, να τιμωρείται (στιγματίζεται) αυτόματα από την ίδια την κοινωνία.
Όμως τις τελευταίες δεκαετίες, κάτι πήγε στραβά σε όλο αυτό τον καλοσχεδιασμένο αλγόριθμο.
Το πρόβλημα ονομάζεται τεχνολογία. Ο κόσμος άφησε για λίγο τους πολέμους και επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη της τεχνολογίας. Μάλιστα αρκετές εφαρμογές της, ήταν προσβάσιμες αξιοποιήσιμες από το ευρύ κοινό. (Call me Social Media)
Υπήρξε λοιπόν μία ευημερία στον κόσμο. Οι άνθρωποι ζούσαν πιο άνετα, όχι εξαιτίας του ΠΑΣΟΚ, αλλά επειδή υπήρχε περισσότερο χρήμα στην αγορά. Το πως βέβαια κάθε χώρα αξιοποίησε αυτήν την ευμάρεια, είναι άλλο θέμα (τώρα βλέπε ΠΑΣΟΚ). Βέβαια, ακόμη και μέσα σε αυτόν τον νεοπλουτισμό που κυριάρχησε στην ελληνική κοινωνία, πολλοί άνθρωποι ταξίδεψαν, μορφώθηκαν, είδαν άλλα πράγματα που τους επέτρεψαν να αποκτήσουν μία καλύτερη παιδεία, και να καταλάβουν (τουλάχιστον) πως τα στερεότυπα με τα οποία μεγάλωσαν ήταν τουλάχιστον ανόητα. Όμως και πάλι αυτοί δεν ήταν ποτέ η πλειοψηφία.
Ο αλγόριθμος της διατήρησης του κρίσιμου όγκου του πληθυσμού σε χειραγώγηση, άρχισε να έχει κάποιες διαρροές. Οι άνθρωποι όχι μόνο μπορούσαν να σκέπτονται διαφορετικά, αλλά είχαν πρόσβαση και σε μία μεγάλη δεξαμενή πληροφοριών (call me internet) που μπορούσαν να ανατρέξουν και να αμφισβητήσουν όποια ανοησία τους επέβαλαν “οι ειδικοί” και οι “αυθεντίες” που μέχρι τότε είχαν το αλάθητο.
Σήμερα λοιπόν περισσότεροι άνθρωποι, έχουν καλύτερη παιδεία, πιο εξειδικευμένη γνώση, που μπορούν μάλιστα να την επικαιροποιήσουν πιο εύκολα. Αυτές οι αλλαγές αποκάλυψαν την κοινότητα των αυθεντιών και των πετυχημένων, τουλάχιστον όπως ορίζονταν στις προηγούμενες δεκαετίες.
Τα προβλήματα – διαρροές του αλγόριθμου δεν σταματούν όμως εδώ. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν πλέον την δυνατότητα να εκφράζουν την γνώμη τους και να αλληλεπιδρούν με άλλους, παρακάμπτοντας τα ελεγχόμενα κανάλια των ΜΜΕ. Συνεπώς περισσότερες και πιο διαφορετικές απόψεις εκφράζονται και φτάνουν σε περισσότερα άτομα. Κυρίως όμως, ακούγονται και απόψεις διαφορετικές από εκείνες που επικοινωνούσαν τα ΜΜΕ, που σε παλαιότερες εποχές, τέτοιες απόψεις απλά δεν εμφανίζονταν πουθενά. Σήμερα λοιπόν, οι άνθρωποι που έβλεπαν ότι ο γάιδαρος δεν πετάει, συνειδητοποίησαν ότι πολλοί άλλοι άνθρωποι έβλεπαν το ίδιο πράγμα, και κατέληξαν ότι μπορεί όντως να μην πετάει.
Όμως το ελλάτωμα του αλγορίθμου έχει και μία ακόμη, ίσως την πιο καταστροφική για αυτόν, συνέπεια. Οι άνθρωποι, πλέον που διαπίστωσαν ότι ο γάιδαρος δεν πετάει, είναι πολλοί. Πολύ περισσότεροι από ότι πίστευαν ποτέ ακόμη και οι ίδιοι, γιατί τώρα μπορούν να δουν . Μάλιστα, κάθε φορά που ακούνε ότι ένας γάιδαρος πετάει φωνάζουν όλοι μαζί, τόσο δυνατά που τελικά φέρνουν τον γάιδαρο στην πραγματική του διάσταση μέσα στην κοινωνία.
Μέσα από τα Social Media οι άνθρωποι ενώνουν την φωνή τους, και κυρίως κινητοποιούνται μαζικά. Μετά τους βιαστές του #metoo, τους δολοφόνους του Γρηγορόπουλου, του Ζακ, του Φύσσα, αλλά και τόσα άλλα εξαμβλώματα που προσπαθούσαν να παρουσιαστούν ως κανονικότητα, οι άνθρωποι στα social media, μίλησαν, έδειξαν φωτογραφίες και βίντεο, έκαναν report, dislike και cancel σε όσους δεν συμμορφώθηκαν με την κοινωνική λογική και τις πραγματικές αξίες της ανθρωπότητας που είχαν θαμπώσει πίσω από το τρίπτυχο των αξιών που προβάλλονταν ως κυρίαρχες, αλλά και τα συμφέροντα εκείνων που τις διαστρέβλωναν και εκμεταλλεύονταν ανθρώπους.
Σήμερα οι άνθρωποι μπορούν να αλληλεπιδράσουν με την πραγματικότητα, και να την επηρεάσουν όσο ποτέ. Ελέγχουν άμεσα (ή τουλάχιστον καλύτερα) τόσο την πολιτική εξουσία όσο και τις επιχειρήσεις.
Όμως ο αλγόριθμος δεν έχει ηττηθεί ακόμη. Έχει δημιουργήσει δικλείδες ασφαλείας και θα δημιουργήσει και άλλες. Σήμερα είναι πιο “έξυπνες”. Μοιάζουν με εμάς, και μιμούνται τα δικά μας πρότυπα, ασπάζονται τις δικές μας αξίες. Είναι βγαλμένοι μέσα από τον λαό και παραμένουν με αυτόν προκειμένου να επηρεάσουν όσο μεγαλύτερο μέρος του μπορούν, προκειμένου να προσελκύσουν περισσότερες… χορηγίες. Είναι τα νέα πρότυπα επιτυχίας και ονομάζονται “Infuencers”. Τα ΜΜΕ τους θαυμάζουν, γιατί τώρα κάνουν την δουλειά που δεν μπορούν πλέον να κάνουν τα ίδια.
Το ανοικτό αυτό κανάλι επικοινωνίας και η αλληλεπίδραση των ανθρώπων έχει τα ίδια μειονεκτήματα που έχει και η δημοκρατία. Λειτουργεί με το πλήθος και όχι με την ποιότητα του. Όπως και στην δημοκρατία, όσο πιο υποβαθμισμένη είναι παιδεία των ανθρώπων, τόσο πιο εύκολη γίνεται η χειραγώγηση, και η συγκέντρωση του πλήθους σε κατευθύνσεις που εξυπηρετούν τους χειραγωγούς.
Artwork by CHARACTERS
