Λίγα χρόνια μετά το ταξίδι του Κολόμβου,
ο Βαρθολομαίος ντε Λα Κάζας, δομινικανός ιεραπόστολος, συντάσσει μιαν έκθεση που απευθύνεται στον «Υψηλότατο και Παντοδύναμο κύριο, τον πρίγκηπα της Ισπανίας, δον Φίλιππο». Πρόκειται για μιαν ακριβή αναφορά του αποικισμού των πρώτων περιοχών που κατακτήθηκαν στον Νέο Κόσμο, την Αμερική.
Κούβα, Τζαμάικα, Γουατεμάλα, Παναμάς, Νικαράγουα, Τρινιντάντ, Βενεζουέλα, Φλόριδα, Ρίο ντε λα Πλάτα, Περού, είναι μερικές από τις μυθικές περιοχές του γήινου Ελ ντοράντο. Αλλά αυτά αποτελούσαν την εξωτερική όψη του νομίσματος. «Την μαγεία του Νέου Κόσμου». Υπάρχει όμως και η πραγματικότητα που δεν καλύπτεται από τα μυθικά αυτά ονόματα.
Θλίψη και αγανάκτηση φανερώνεται στην έκθεση του Λας Κάζας. Πίκρα για την μοίρα των ιθαγενών – τα αγαθά πρόβατα- όπως τους χαρακτηρίζει. Οργή και θυμός για τον κατατρεγμό και την κακομεταχείριση που υφίσταντο.
«Σας αποστέλλω, είχε πει ο Υιός του Θεού, σαν πρόβατα ανάμεσα σε λύκους, για να τους εξημερώσετε και να τους οδηγήσετε στο Χριστό. Γιατί λοιπόν εσείς, αντί να στείλετε πρόβατα για να προσηλυτίσουν τους λύκους, στείλατε λύκους πεινασμένους, τυραννικούς, σκληρούς που διαμελίζουν, σφαγιάζουν και κατατρομάζουν τα πρόβατα;….Οι Ισπανοί σκότωσαν πλήθος από Ινδιάνους και έκοψαν τα χέρια και τη μύτη σε αναρίθμητους άντρες και γυναίκες. Άλλους τους έριξαν στα άγρια σκυλιά που τους κατέτρωγαν και τους κατακομμάτιαζαν… τους ξεκοιλιάζουν, τους περνούν από το σπαθί, μα είναι πολλοί και πρέπει οι Ισπανοί να σταματήσουν για να ξεκουραστούν, τόσους που σκότωσαν….».
Ο Λας Κάζας άμα είδε πως όλες του οι προσπάθειες δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα έκανε την μοιραία πρόταση: Οι Ινδιάνοι που από την φύση τους ήταν αδύναμοι και δεν μπορούσαν να αντέξουν στις σκληρές εργασίες, θα έπρεπε να αντικατασταθούν με δούλους από την Αφρική, που ήταν πιο εύσωμοι και πιο ανθεκτικοί. Όπως σημειώνει ο Θάνος Σακκέτας, ήταν μια εισήγηση περίεργης πραγματικά φιλανθρωπίας, που και θα πραγματοποιηθεί οδηγώντας στο δεύτερο μεγάλο αίσχος, την εισαγωγή μαύρων σκλάβων από την Αφρική.
Ο θεσμός της δουλείας έχει πάρει πολλές μορφές μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητας, το δουλεμπόριο όμως βρήκε την πιο οργανωμένη του μορφή λίγο καιρό πιο ύστερα από την ανακάλυψη του «Νέου Κόσμου». Οι ανάγκες του σε εργατικά χέρια το ανέδειξαν σαν την καλύτερη αγορά δούλων. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως ο θεσμός της δουλείας, δεν προυπήρχε στην αμερικανική ήπειρο. Από πανάρχαια χρόνια τον είχαν καθιερώσει οι γηγενείς πληθυσμοί.
Αυτό όμως που στην περίπτωση αυτή συνέβη, ξεπερνά κάθε προηγούμενο. Η αγριότητα των Ισπανών κατακτητών, εξαφάνισε τον πολιτισμό των ιθαγενών και έσπειρε τον όλεθρο και την ερήμωση στον τόπο. Η «εισαγωγή δούλων», φάνταζε ως «η πλέον ρεαλιστική λύση» στο πρόβλημα. ‘Εγκυροι ιστορικοί πιθανολογούν πως σε όλο το διάστημα που κυριαρχούσε το δουλεμπόριο, πουλήθηκαν ως δούλοι πάνω από τριάντα εκατομμύρια μαύροι της Αφρικής. Αριθμός συγκλονιστικός για τα μέτρα της εποχής, αν συνειδητοποιήσουμε ότι ολόκληρος ο πληθυσμός της Βαλκανικής ήταν περίπου 8.000.000 στα τέλη του 18ου αιώνα.
Επικέντρωσα το ενδιαφέρον μας με αφορμή την στάση και αντίδραση του Λας Κάζας σε δύο κορυφαία γεγονότητα, τον εξανδραποδισμό και την δουλεία, που συνδέονται άρρηκτα με την πορεία των ανακαλύψεων και που αποτελούν τη μελανότερη σελίδα σε όλη τους την διαδρομή.
Πληθωρικό είναι το υλικό που θα μπορούσα να παραθέσω για να τεκμηριώσω περισσότερο τις πικρές αυτές αλήθειες που όχι σπάνια καταλήγουν σε ακραία κυνικά «διλήμματα» «ιστορικών», όπως λ.χ. αν ήταν η καλύτερη λύση η ισπανοπορτογαλλική, όπου ο Ισπανός ή ο Πορτογάλλος έκλεβαν τον ιθαγενή, του άρπαζαν την γυναίκα και τον έστρρωναν στην δουλειά ή αντίθετα η αγγλογαλλική προτεσταντική λύση της Β. Αμερικής που έλυσε το πρόβλημα δια της εξόντωσης των ιθαγενών και την ανάληψη της εργασίας από τους ίδιους τους αποίκους.
Η ανακάλυψη της Αμερικής είχε ως συνέπεια την ολοκληρωτική σύγκρουση δύο τελείως διαφορετικών κόσμων. Του κόσμου των Αζτέκων, Μάγια, Ίνκας και λοιπών αυτοχθόνων και του κόσμου των Ισπανών, Πορτογάλλων και λοιπών Ευρωπαίων αποικιοκρατών.
Πηγή: Η Γεωγραφία των Ανακαλύψεων, Ένα ταξίδι στα βιβλία των ταξιδιών του Λουκά Αξελού
Φωτογραφία: timetoast, google
