Η δημόσια ιστορία του Βόλου, όπως προκύπτει από έργα τοπικής ιστορίας, από εκδηλώσεις μνήμης και από την πολιτιστική πολιτική του Δήμου, τουλάχιστον μέχρι την δεκαετία του 1990, έδινε το προβάδισμα στην ιστορία των επιφανών οικογενειών της τοπικής ελίτ, τονίζοντας ιδιαίτερα τον ρόλο των «βέρων Βολιωτών» με καταγωγή από το Πήλιο. Από την αφήγηση αυτή προέκυπτε μια νοσταλγική εικόνα για τον «παλιό και ωραίο» Βόλο σε αντιδιαστολή με την σημερινή εικόνα μιας «απρόσωπης» πόλης που μαστίζεται από την ανεργία και την κοινωνική ερήμωση.
Η αναπαράσταση της ιστορίας των προσφύγων από την Μικρά Ασία εστίαζε ιδίως στην ανάκληση των εμπειριών στις «χαμένες πατρίδες», υποβαθμίζοντας τον ρόλο των προσφύγων στο εργατικό δυναμικό της πόλης αλλά και τις συγκρούσεις με τους γηγενείς.
Η ιστορία του εργατικού κινήματος και του αντιστασιακού κινήματος της Κατοχής άρχισε να προσελκύει το ενδιαφέρον των τοπικών – ως επί το πλείστων αριστερών- ιστορικών, κυρίως από την δεκαετία του 1980 και εξής. Η αναπαράσταση τους όμως, επικεντρώνεται κυρίως στο αφήγημα ηρωικών αγώνων και θυσιών, διαγράφοντας και πάλι τις πιο επώδυνες και αμφιλεγόμενες πτυχές αυτής της ιστορίας αλλά και τα καθημερινά βιώματα των κατοίκων. Ο δε Εμφύλιος απουσίαζε σχεδόν ολοκληρωτικά μέχρι πρόσφατα.
Η ιστορία του εργατικού κινήματος και του αντιστασιακού κινήματος της Κατοχής άρχισε να προσελκύει το ενδιαφέρον των τοπικών – ως επί το πλείστων αριστερών- ιστορικών, κυρίως από την δεκαετία του 1980 και εξής. Η αναπαράσταση τους όμως, επικεντρώνεται κυρίως στο αφήγημα ηρωικών αγώνων και θυσιών, διαγράφοντας και πάλι τις πιο επώδυνες και αμφιλεγόμενες πτυχές αυτής της ιστορίας αλλά και τα καθημερινά βιώματα των κατοίκων. Ο δε Εμφύλιος απουσίαζε σχεδόν ολοκληρωτικά μέχρι πρόσφατα.
Με άλλα λόγια, το ηγεμονικό αφήγημα για την πόλη είναι ένα αφήγημα γεμάτο σιωπές, αποστειρωμένο από συγκρούσεις και από τους «αστάθμητους παράγοντες της ζωής»…Οι προφορικές μαρτυρίες ανέτρεψαν σε πολλά σημεία το ηγεμονικό αφήγημα για την πόλη. Μέσα από τις αφηγήσεις ζωής, ανακαλύψαμε πολλές «αόρατες» ομάδες: νέοι μετανάστες, Βλάχοι, Ρομά, ετερόδοξες θρησκευτικές ομάδες, μη συνδικαλισμένοι εργάτες, γυναίκες και παιδιά. Οι μαρτυρίες κάλυψαν, επίσης, πολλά θέματα που ήταν «ταμπού» μέχρι τώρα, όπως η βία της Κατοχής και του Εμφυλίου, η παιδική εργασία, η πορνεία, η τύχη των περιουσιών των Εβραίων μετά τον πόλεμο, ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός, μορφές παραβατικότητας. Μας έδωσαν επιπλέον, πλούσιες αναμνήσεις για πτυχές της καθημερινότητας όπως η διατροφή, η διασκέδαση, η οργάνωση των νοικοκυριών, η οικογενειακή ζωή.
Η νέα ιστορία της πόλης που αρχίζει να αναδύεται είναι αφενός μια ιστορία πολύ πιο πλούσια και περίπλοκη και αφετέρου μια ιστορία γεμάτη ανατροπές και ρήξεις. Μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα παρελθόν που δεν είναι ωραιοποιημένο με ένα συχνά «δύσκολο» παρελθόν αλλά και με ένα παρελθόν που μπορεί να δώσει πίσω στους κατοίκους ένα αίσθημα περηφάνιας και να τους εξοπλίσει καλύτερα για το μέλλον.
Το μεγάλο διακύβευμα είναι έναν οι κάτοικοι αλλά και οι τοπικές αρχές, θα θελήσουν να ακούσουν αυτήν την ιστορία ( μέσα από το Μουσείο).
Πηγή: « Η προφορική ιστορία στα Μουσεία και στην εκπαίδευση»
Η συντάκτρια του κειμένου Ρίκη βαν Μπούσχοτεν είναι καθηγήτρια Προφορικής Ιστορίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
