CASE STUDY
H εμπλοκή της γερμανικής εταιρείας Siemens σε παράνομες πληρωμές προς Έλληνες αξιωματούχους και πολιτικούς για την εξασφάλιση συμβάσεων, κυρίως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 και των αρχών του 2000.
Λεπτομέρειες της Υπόθεσης:
- Καθυστέρηση στη Διερεύνηση και Απονομή Δικαιοσύνης: Η έρευνα και οι διαδικασίες γύρω από το σκάνδαλο της Siemens καθυστέρησαν σημαντικά. Η υπόθεση ξεκίνησε να ερευνάται σοβαρά αρκετά χρόνια μετά τις πρώτες καταγγελίες, γεγονός που προκάλεσε καθυστερήσεις στην απόδοση δικαιοσύνης.
- Πολιτικές Πιέσεις και Επιρροές: Υπήρχαν καταγγελίες για πολιτικές πιέσεις και επιρροές που εμπόδισαν την ταχεία και αποτελεσματική διερεύνηση της υπόθεσης.
- Διαφθορά και Ατιμωρησία: Παρά την ύπαρξη αποδεικτικών στοιχείων για δωροδοκίες, η πλειονότητα των εμπλεκομένων δεν τιμωρήθηκε αποτελεσματικά. Μερικοί από τους κατηγορούμενους διέφυγαν στο εξωτερικό, ενώ άλλοι απαλλάχθηκαν ή δέχθηκαν ελαφρές ποινές.
- Διαφυγή Κατηγορούμενων: Ορισμένοι βασικοί κατηγορούμενοι, όπως ο Μιχάλης Χριστοφοράκος, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Siemens Hellas, κατέφυγαν στη Γερμανία και απέφυγαν την έκδοσή τους στην Ελλάδα, καθυστερώντας την απονομή δικαιοσύνης.
Το σκάνδαλο της Siemens αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναποτελεσματικότητας της δικαιοσύνης στην Ελλάδα, ειδικά όσον αφορά τη διαφθορά και τη διαφάνεια. Οι καθυστερήσεις, οι πολιτικές επιρροές και η ατιμωρησία υπονόμευσαν την εμπιστοσύνη του κοινού στο σύστημα δικαιοσύνης και ανέδειξαν τις ανάγκες για θεσμικές μεταρρυθμίσεις και ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.
Τα παραδείγματα ελλιπούς εφαρμογής της δικαιοσύνης στην Ελλάδα είναι πολλά τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και θέματα δολοφονιω΄ν, βιασμών κακοποίησης και εκμετάλλευσης ανθρώπων, αλλά και σε πιο ιδιωτικές περιπτώσεις. Σε πολλές περιπτώσεις οι ένοχοι δεν τιμωρήθηκαν ή δεν τιμωρήθηκαν ανάλογα του εγκληματός τους, εγκλήματα υποβιβάστηκαν ή αποσιωπήθηκαν. Σε κάθε περίπτωση
ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
“Εάν δεν ισχύει πάντα δεν είναι νόμος”
Stephen Hawkins
Η δικαιοσύνη για ένα κράτος αφορά την εφαρμογή νόμων και κανονισμών με τρόπο δίκαιο, αμερόληπτο και ίσο για όλους τους πολίτες. Πρόκειται για την ικανότητα του κράτους να εξασφαλίζει ότι τα δικαιώματα των πολιτών προστατεύονται και ότι οι παραβάσεις αντιμετωπίζονται με τις ανάλογες κυρώσεις.
Το κράτος δικαίου, από την άλλη πλευρά, είναι μια αρχή που υπογραμμίζει ότι η εξουσία του κράτους πρέπει να ασκείται σύμφωνα με τους νόμους. Βασίζεται σε τέσσερα βασικά στοιχεία:
1. Νομιμότητα: Όλες οι πράξεις του κράτους πρέπει να βασίζονται στον νόμο.
2. Ισότητα ενώπιον του νόμου: Όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης ή άλλων χαρακτηριστικών, είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.
3. Δικαστικός έλεγχος: Υπάρχει ανεξάρτητη δικαστική εξουσία που διασφαλίζει την τήρηση των νόμων και προστατεύει τα δικαιώματα των πολιτών.
4. Διαφάνεια και λογοδοσία: Οι δημόσιοι φορείς είναι διαφανείς στις ενέργειές τους και υπόλογοι για αυτές.
Ένα κράτος δικαίου εξασφαλίζει ότι οι κυβερνώντες δεν δρουν αυθαίρετα, αλλά σύμφωνα με τους νόμους που έχουν θεσπιστεί από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση. Αυτό αποτελεί θεμέλιο για μια δίκαιη και λειτουργική κοινωνία.
Η αξιολόγηση της αποδοτικότητας της δικαιοσύνης γίνεται με βάση τα κριτήρια:
- Ταχύτητα εκδίκασης υποθέσεων
- Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης
- Διαφθορά
- Ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων
Σύμφωνα με διάφορες διεθνείς εκθέσεις και δείκτες, όπως ο Δείκτης Κράτους Δικαίου (Rule of Law Index) του World Justice Project, η Ελλάδα κατατάσσεται σε μεσαίες θέσεις σε σχέση με άλλες χώρες. Το 2023 η Ελλάδα βρίσκεται στην 52/142 παγκοσμίως σύμφωνα με το world justice project. Στην αντίστοιχη κατάταξη που αφορά την Βόρεια Αμερική, την Ε.Ε. + EFTA είναι 29/31, πάνω μόνο από την Ουγγαρία και την Βουλγαρία. Ο δείκτης αυτός εξετα΄ζει την δύναμη της κυβέρνησης επάνω στην δικαστική εξουσία, την διαφθορά, την δημοκρατικότητα της κυβέρνησης, τα θεμελιώδει δικαιόματα, την τάξης και την ασφάλεια, την επιβολη΄των νόμων, την κοινωνική δικαιωσύνη, και την εγκληματικότητα.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Η δικαιοσύνη είναι καθοριστικός παράγοντας ανάπτυξης μιας χώρας. Επηρεάζει ποικίλες πτυχές της κοινωνίας και της οικονομίας. Με τους παρακάτω τρόπους σχετίζεται η ποιότητα της δικαιοσύνης με την οικονομική ανάπτυξη μιας κοινωνίας:
- Οικονομική Σταθερότητα και Επενδύσεις
- Εμπιστοσύνη των Επενδυτών: Ένα δίκαιο και διαφανές δικαστικό σύστημα προσελκύει επενδυτές, καθώς μειώνει τους κινδύνους και αυξάνει την προβλεψιμότητα των επιχειρηματικών συναλλαγών.
- Προστασία των Δικαιωμάτων Ιδιοκτησίας: Η αποτελεσματική δικαιοσύνη διασφαλίζει την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, ενθαρρύνοντας έτσι τις επενδύσεις και την επιχειρηματικότητα.
2. Κοινωνική Συνοχή και Ασφάλεια
- Μείωση της Διαφθοράς: Ένα ισχυρό δικαστικό σύστημα μπορεί να μειώσει τη διαφθορά, βελτιώνοντας τη διακυβέρνηση και ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.
- Διασφάλιση της Κοινωνικής Δικαιοσύνης: Η ισότιμη εφαρμογή των νόμων ενισχύει την κοινωνική συνοχή, μειώνοντας τις ανισότητες και τις κοινωνικές εντάσεις.
3. Ανθρώπινα Δικαιώματα και Δημοκρατία
- Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων**: Ένα δίκαιο σύστημα δικαιοσύνης προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, διασφαλίζοντας την ελευθερία του λόγου, την προστασία από διακρίσεις και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για όλους.
- Ενίσχυση της Δημοκρατίας: Η δικαιοσύνη υποστηρίζει τη δημοκρατία, ελέγχοντας την εξουσία και διασφαλίζοντας ότι οι νόμοι εφαρμόζονται ίσα για όλους.
4. Επιχειρηματικό Περιβάλλον και Καινοτομία
- Επίλυση Διαφορών: Η γρήγορη και δίκαιη επίλυση εμπορικών διαφορών διευκολύνει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και προάγει την οικονομική δραστηριότητα.
- Προαγωγή Καινοτομίας: Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και των πατεντών ενθαρρύνει την καινοτομία και την τεχνολογική πρόοδο.
5. Εκπαίδευση και Υγεία
- Ισότιμη Πρόσβαση: Η δικαιοσύνη εξασφαλίζει ότι όλοι οι πολίτες έχουν ισότιμη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση και η υγεία, που είναι θεμελιώδεις για την ανάπτυξη μιας χώρας.
- Αντιμετώπιση Διακρίσεων: Η εφαρμογή νόμων κατά των διακρίσεων βοηθά στη δημιουργία ενός δικαιότερου και πιο περιεκτικού κοινωνικού πλαισίου.
Ένα αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα συμβάλλει στη δημιουργία ενός σταθερού και ευημερούντος περιβάλλοντος, προάγοντας την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντίθετα, ένα αναποτελεσματικό ή διεφθαρμένο σύστημα δικαιοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε ανασφάλεια, οικονομική στασιμότητα και κοινωνική αναταραχή, αναστέλλοντας την ανάπτυξη μιας χώρας.
ΠΟΙΟΤΙΚΟΤΕΡΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
Η βελτίωση της ποιότητας της δικαιοσύνης στην Ελλάδα θα βοηθήσει την ανάπτυξη σε ατομικό, κοινωνικό και επιχειρηματικό επίπεδο. Οι Έλληνες πολίτες μπορούν να διεκδικήσουν καλύτερη ποιότητα δικαιοσύνης με διάφορους τρόπους, τόσο μέσω ατομικών πρωτοβουλιών όσο και συλλογικών δράσεων.
Εκπαίδευση και ενημέρωση. Οι πολίτες χρειάζεται να ενημερωθούν για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από την οικογένεια, από την τυπική παιδεία αλλά και με καμπάνιες σε κρατικό επιπεδο. Τα social media είναι εργαλεια που μπορούν, και χρησιμοποιούνται για την ενημέρωση και κινητοποίηση σε θέματα δικαιοσύνης και διαφάνειας. Ο γρήγορος ρυθμός του awareness που μπορεί να επιτευχθεί, ενημερώνει τους πολίτες εγκαίρως και να τους κινητοποιεί σε δράσεις.
Συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις. Η ενεργή συμμετοχή των πολιτών σε πολιτικές δράσεις, η υποστήριξη αλλά και ο έλεγχος πολιτικών που δρουν για ένα καλύτερο κράτος δικαίου, καθώς και η υποστήριξη και η συμμετοχή σε κοινωνικά κινήματα και μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με θέματα δικαιοσύνης μπορούν να ασκήσουν πίεση για μεταρρυθμίσεις.
Διαφάνεια. Οι πολίτες μπορούν να εκφράσουν δημόσια τις περιπτώσεις αδικίας μέσα από τα social media και τις κοινωνικές πλατφόρμες. Με αυτόν τον τρόπο εκθέτουν κάθε προσπάθεια για συγκάληψη και οι αρμόδιοι ελέγχονται και κρίνονται από τους πολίτες για τον βαθμό διαφάνειας που εφαρμόζουν στις διαδικασίες τους. Οι πολίτες, με αυτόν τον τρόπο πιέζουν τους υπεύθυνους να λογοδοτήσουν για τις μεθόδους και τις αποφάσεις τους.
Υποστήριξη νομικών μεταρρυθμίσεων. Οι ενημερωμένοι και συνειδητοποιημένοι πολίτες για παράνομες πράξεις ή για δυσλειτουργία του κράτους δικαίου. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η συλλογή υπογραφών για την υπόθεση των Τεμπών. Με τέτοιες μαζικές κινήσεις οι πολίτες μπορούν να διεκδικήσουν μεταρρυθμίσεις σε παθογενή στοιχεία τους νομικού συστήματος και να πετύχουν βελτίωση του κράτους δικαίου.
Ατομικές δράσεις. Οι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιούν τα διαθέσιμα μέσα προσφυγής, όπως η υποβολή καταγγελιών και η προσφυγή στα δικαστήρια, για την επίλυση των διαφορών τους. Σε περιπτώσεις όπου η εθνική δικαιοσύνη αποτυγχάνει, οι πολίτες μπορούν να αναζητήσουν δικαίωση μέσω ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών, όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Υπα΄ρχουν, διαχρονικά, πολλά περιστατικά που άνθρωποι προσπάθησαν να δικαιωθούν. Στην εποχή των social media, oι υποθέσεις τους πήραν δημοσιότητα, ενέπνευσαν και κινητοποίησαν πολύ κόσμο. Οι άνθρωποι πάντα ήρθαν αντιμέτωποι με την σαπισμένη νοοτροπία της καχυποψίας απέναντυ στο θύμα, στις νοθρές (εάν όχι διεφθαρμένες) δημόσιες υπηρεσίες, και στην απροκάλυπτη κάλυψη των γεγονότων από όσους είχαν συμφέρον να το κάνουν. Οι υποθέσεις του Ζακ Κωστόπουλου, της Ελένης Τοπαλούδη, της Γεωργίας Μπίκα, του Βαγγέλη Γιακουμάκη, των γυναικών του Me too ή η πιο πρόσφατη στο έγκλημα των Τεμπών, και πάρα πολλές άλλες, είναι παραδείγματα της δύναμης που έχει η μαζική κινητοποίηση του κόσμου. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι άνθρωποι διεκδίκησαν καλύτερη ποιόητα δικαιοσύνης. Αυτές οι διεκδικήσεις πίεσαν τους αρμόδιους φορείς να λειτουργήσουν πέρα από την διαφθορά και τις παθογένειες. Το αποτέλεσμα σε κάθε περίπτωση δείχνει εάν τα κατάφεραν…
