Θ’ αυτοκτονήσω μάλλον σ’ ένα ξενοδοχείο μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας
πώς μπορώ να ξεφύγω απ’ το μίσος, την κτηνωδία, τις θρησκείες, την πολιτική, το ναζισμό
πώς μπορεί κανείς ειδικά αν είναι εβραίος γερμανός
είναι ατελέσφορο να προσπαθείς να ξεφύγεις μέσω της τέχνης — μέσο άυλο
είναι όμως Μονόδρομος.
Ο Μπρεχτ έφυγε, η «σχολή» (όπως θα την ονομάσετε) έφυγε
οι στοές του παρισιού χρειάζονται πολύ περισσότερη μελέτη, ο 18ος αιώνας υπήρξε μακρύς
μακρύς και ο πόλεμος·
Μονόδρομος.
Η πίστη υποτάχθηκε στη θρησκεία. Tα θαύματα δε γίνονται πια εδώ-και-τώρα. O θεός δε μιλά σε μας. Μιλά αλλού και μας προσεγγίζει έμμεσα. Η σωτηρία μας μακριά, προ κλεισμένων θυρών, έρχεται σε μας καλουπωμένη, από δεύτερο χέρι, με μεσάζοντες. τυποποίηση, γραφειοκρατία. από τον ιερέα ως τον τρούλο, από την αγιογραφία ως τη γλυπτική, από τον ομιλούμενο λόγο ως τον γραμμένο πάπυρο. Οι αβραμικές θρησκείες έχασαν τον προσωποκεντρικό χαρακτήρα τους, αναπαράγονται τυποποιημένα, αντικειμενότροπα. η τέχνη, η τεχνική, η τεχνολογία θυσιάζονται στο βωμό της προσέγγισης της μάζας.
Οι εξαγόμενες από την εμπειρία (μόνη πηγή) ιδέες κοινωνούνται άνευ των εμπειριών, κενές, ανόητες. Οι ιδέες έτσι, τσιτάτα κενά, κοινοποιούνται και παρανοούνται, γίνονται σαθρά βιώματα και εμπειρίες για άλλες ιδέες ολότελα στρεβλές. Πρόβλημα επικοινωνίας.
Η ποίηση έγινε στίχος και μαζική κουλτούρα, η ζωγραφική φωτογραφία, η διήγηση κινηματογράφος, το θέατρο μαγνητοσκοπήθηκε, η συναυλία ηχογραφήθηκε. Ο καλλιτέχνης έγινε κάμερα και γραμμόφωνο. ότι φοβόταν ο βαλερύ. Όλα γίνονται αλλού και γι’ άλλους, τίποτα εδώ, Τώρα, για μας. απουσία μαγείας. Ο κόσμος των μαζών είναι ο κόσμος της ύλης. Η μουσική είναι ανέφικτο να φυλακιστεί ακέραιη σ’ ένα δίσκο. πώς ν’ αποτυπωθεί η μουσική τελετουργία; Κάτι λείπει. Κάτι μου λείπει.
Αύρα (Aura), αίγλη. Tο εδώ-και-τώρα του μουσικού που δονεί το βιολί στο λαιμό του. αδιαμεσολάβητα, δίχως κάποιον ή κάτι, δίχως ύλη. Η ύλη συνεπάγεται ποσότητα. Η άυλη ποιότητα δεσμεύεται στο βινύλιο και το φιλμ, ποσοτικοποιείται: Η μαζική κουλτούρα γεννιέται. Έπεται ποσοτική ανάγκη, αίτημα για κέρδος, κατηγορική προσταγή για φήμη και πλουτισμό. Ποιος απομένει εδώ-και-τώρα; Δημοφιλής σημαίνει καλλιτέχνης. Δημοφιλής τέχνη, δημοφιλής πίστη.
Η θρησκεία, απόλυτη pop — η τέχνη, απόλυτη πίστη. Κάθε έργο τέχνης έχει μια αύρα. αύρα: προσδοκία πρόσληψης του έργου τέχνης ως θρησκευτικού αντικειμένου.
Η μάχη χάθηκε. Η αυθεντικότητα ηττήθηκε, παραγκωνίστηκε, περιττεύει. Η πολιτική αντικαταστάθηκε από την pop πολιτική, τη δημαγωγία. Το ψέμα είναι η νέα αλήθεια. ο πόλεμος είναι ειρήνη. Πρέπει να φύγω. Η παλιά τέχνη, η πίστη, η υγιής πολιτική —όργανο της δικαιοσύνης— καταποντίστηκαν. πώς να νικήσω τους φασίστες; πρέπει να φύγω.
Ίσως ο κινηματογράφος να ικανοποιήσει νέες ανάγκες. Ίσως το προλεταριάτο να εκφραστεί μέσ’ απ’ το σινεμά. Ίσως ο ρίλκε να ‘ναι τόσο μόνος όσο εγώ, ίσως το γράμμα του θα ‘πρεπε να ‘ναι σ’ ένα νέο κινηματογραφιστή. στη νέα πολιτική αρμόζει νέα τέχνη.
Στη νέα πραγματικότητα αρμόζει νέα ιστορία. Όλα συμπυκνώνονται στο τώρα. Ο χρόνος αυγουστίνειος και μπεργκσονικός. η ιστορία τόσο εγελιανή όσο και χαϊντεγγεριανή. Ο λόγος πραγματώνεται. Πρέπει να φύγω. Ζούμε σε μία αρνητικότητα, προσμένουμε μία σύνθεση. Αυτόν τον τόπο δεν τον αντέχω. Θα σωθώ. Ισπανία — Πορτογαλία — Αμερική. Εκεί έχει η αύρα σωθεί. εκεί ο μεσσίας θα ‘ρθει. Το γοητευτικό επέκεινα. λύτρωση.
Μονόδρομος.
Ο σωσίας που θα φέρει την αύρα. στην άλλη πλευρά. Αγαπημένε ετεροχρονισμένε αναγνώστη του μιμητή ενός αυτόχειρα, θα τα πούμε στην άλλη πλευρά του ατλαντικού.
Θ’ αυτοκτονήσω μάλλον σ’ ένα ξενοδοχείο μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας
είκοσι-εννέα ενάτου. Θα μας έπιαναν. Δε θα πέσω στα χέρια τους. Ο Μεσσίας δε θα ‘ρθει για μένα. Η αυτοκτονία μου συμβαίνει εδώ-και-τώρα. Έχει μια κάποια αύρα.
Αύριο. όσοι άντεξαν τη νύχτα, όσοι δεν αφαίρεσαν τη ζωή τους, όλοι πλην ενός, κατόρθωσαν να περάσουν τα σύνορα. δεν τους συνέλαβαν. Ισπανία — Πορτογαλία — Αμερική.
Μονόδρομος.
Πηγές
Το έργο τέχνης στην εποχή της τεχνολογικής του αναπαραγωγιμότητας, Βάλτερ Μπένγιαμιν, εκδόσεις Επέκεινα
Μονόδρομος, Βάλτερ Μπένγιαμιν, εκδόσεις Άγρα
Για το Μπρεχτ, Βάλτερ Μπένγιαμιν, εκδόσεις Έρμα
Η αισθητική του Walter Benjamin, Αθηνά Φελούρη, Φιλοσοφική σχολή ΑΠΘ
Με την συνεργασία του Κωνσταντίνου Αβράμη
Artwork by CHARACTERS