Η οικογένεια
Προερχόταν από ισχυρή οικογένεια, με αξιώματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. O πατέρας του, Στέφανος, που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1834, ήταν διπλωμάτης στο Βέλγιο, όπου υπήρξε και μέλος της Ακαδημίας Διεθνούς Δικαίου των Βρυξελλών, ενώ ο Στέφανος Θεοδώρου Καραθεοδωρής, θείος του πατέρα του και γενάρχης, ήταν γιατρός, ιδρυτής της αυτοκρατορικής ιατρικής σχολής της Κωνσταντινούπολης, στην οποία δίδαξε ως καθηγητής επί σαράντα χρόνια και προσωπικός γιατρός του Σουλτάνου. Η οικογένεια του Καραθεοδωρή καταλάμβανε ανώτατα αξιώματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ως υπουργοί, πρεσβευτές, ηγεμόνες νήσων και διπλωματικοί υπάλληλοι. Χρησιμοποίησαν τις εξουσίες τους για να υπηρετήσουν τα εθνικά συμφέροντα παραδίδοντας το εμπόριο, τις τέχνες και τις επιστήμες σε ελληνικά χέρια, δίχως όμως να εκτίθενται απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μιχάλης Αναστασιάδης σε μνημόσυνο του Κ. Καραθεοδωρή είπε: «ήταν σφάλμα των Ελλήνων που την σώφρονα πολιτική των Καραθεοδωρήδων δεν σκέφτηκαν να ακολουθήσουν εκατό χρόνια πριν. Θα ήτο δυνατόν έτσι η Οθωμανική Αυτοκρατορία να γίνει ελληνική. Άντ’ αυτού παρακαλούσαν στα σουλτανικά χαρέμια και μάλωναν ποιός θα γίνει ηγεμόνας στις παραδουνάβιες χώρες ώστε να είναι τύραννος για λογαριασμό των τυράννων».
Οι τέχνες
Ο Καραθεοδωρής μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που είχε άμεση επαφή με μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης εκείνης της εποχής.
Στα τετράδιά του συναντούμε αφιερώσεις όπως:
“Στον κ. Kostia Καραθεοδωρή πανευτυχής που μπόρεσα, περνώντας από τις Βρυξέλλες, ν’ αφήσω αυτήν τη μαρτυρία όλης μου της συμπάθειας”. 24/9/1887. Ιούλιος Βέρν
“Στον νεαρό μου φίλο Kostia, ο οποίος θα γίνει, αν συνεχίσει έτσι, ένας μοντέρνος Ευκλείδης” 1η Μαΐου 1888. Ο καθηγητής του Bourgaults.
«Η ανθρώπινη γλώσσα, με τις άπειρες ποικιλίες της, είναι η απόδειξη η πιο πειστική της ελευθερίας μας». Ο διάσημος νεοελληνιστής Legrand.
Ο Καραθεοδωρή και ο Αϊνστάιν
Μία από τις πιο δημοφιλής πληροφορίες σχετικά με τον Καραθεοδωρή ήταν ότι “βοήθησε” τον Αϊνστάιν στην σύλληψη της θεωρίας της σχετικότητας. Μετά την δημοσίευση των αρχείων του Αϊνστάιν από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και ιδιαίτερα των επιστολών μεταξύ των δύο επιστημόνων, μας επιτρέπουν να δώσουμε μία ξεκάθαρη αρνητική απάντηση αναφορικά με την συνεισφορά του Καραθεοδωρή στην αρχική διατύπωση της Θεωρίας της Σχετικότητας.
Σε μία επιστολή ο Αϊνστάιν παρακαλεί τον Καραθεοδωρή :
«Θα θέλατε να σκεφτείτε τον χρόνο; Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας αυτού του άλυτου έως τώρα προβλήματος του χωρουχρόνου. Σας χαιρετά ο όλος δικός σας Α. Αϊνστάιν».
Ωστόσο η ανταλλαγή επιστολών μαρτυρά την συνεργασία την ανταλλαγή απόψεων και την αμοιβαία εκτίμηση που έτρεφε ο ένας για τον άλλον.
Η αλλαγή
Ενώ ήταν ήδη πτυχιούχος μηχανικός, με στρωμένη καριέρα από τους γονείς τους, αποφάσισε στα 27 χρόνια να σπουδάσει Μαθηματικά, απόφαση που την χαρακτήρισε την πιο σημαντική απόφαση της ζωής του. Ήταν ο μόνος τρόπος για να είναι ευτυχισμένος, όπως χαρακτηριστικά γράφει στα απομνημονέυματά του. Πιο συγκεκριμένα:
Ένα βράδυ, ενώ μελετά τα αγαπημένα του Μαθηματικά, προσπαθεί να λύσει κάποια απορία που του δημιουργήθηκε. Την επόμενη έπρεπε να κάνει κάποιες μετρήσεις στην πυραμίδα του Χέοπος. Όμως το μυαλό του ήταν στην αναζήτηση της λύσεως του προβλήματος. Τότε συνειδητοποιεί οριστικά την μεγάλη γοητεία που ασκούν πάνω του τα Μαθηματικά. Έτσι παίρνει τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και τη σπουδαία εργασία. Αυτή ήταν και η σημαντικότερη καμπή στην ιστορία του Κ. Καραθεοδωρή, την οποία ο ίδιος περιγράφει ως εξής στις αυτοβιογραφικές του σημειώσεις:
«Η οικογένειά μου, οι παλιοί μου φίλοι, Δημήτριος Βικέλας και Μάρκος Δραγούμης, έβρισκαν το σχέδιό μου, να εγκαταλείψω μια εξασφαλισμένη θέση με πολλές δυνατότητες για το μέλλον, περισσότερο από κωμικό. Εγώ ο ίδιος δεν ήμουν ουδόλως πεπεισμένος, ότι αυτό το σχέδιο θα πετύχει και θα αποφέρει καρπούς. Δεν μπορούσα όμως να αντισταθώ στην καταναγκαστική ιδέα, ότι μόνον η ανεμπόδιστη ενασχόληση με τα Μαθηματικά έδινε στη ζωή μου το περιεχόμενό της».
Το ελληνικό πανεπιστήμιο στη Σμύρνη
Το 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος βρίσκεται στις Βερσαλλίες για την υπογραφή της ομώνυμης συνθήκης. Εκεί προσκαλεί τον Καραθεοδωρή από το Λονδίνο και του ζητά την βοήθεια και την γνώμη του για την ίδρυση ενός ελληνικού πανεπιστημίου στα νεοαποκτηθέντα εδάφη. Ο Καραθεοδωρής, που γνωρίζονταν από φοιτητές με τον Βενιζέλο, αφήνει την πανεπιστημιακή καριέρα για να ακολουθήσει το όραμα της Μεγάλης ιδέας. Στέλνει στον Βενιζέλο το υπόμνημά του, στα Γαλλικά, για την ίδρυση της σχολής. Η απόφαση του Καραθεοδωρή να παραιτηθεί από την θέση του καθηγητή ήταν το δεύτερο μεγάλο ρίσκο στην ζωή του. Έρχεται στην Αθήνα για να οργανώσει την ίδρυση ενός πανεπιστημίου που θα αποτελέσει ένα σταυροδρόμι ανάμεσα στον Δυτικό πολιτισμό και την αρχαία ανατολική σοφία, με έμβλημα του την φράση “Φως εξ Ανατολής". Η δομή του πανεπιστημίου ήταν τόσο θεωρητική όσο και πρακτική, που αφορούσε ειδικότητες που είχε ανάγκη η περιοχή. Στεγάστηκε σε ένα μισοτελειωμένο κτίριο, που κτίστηκε από το Τουρκικό κράτος, με σκοπό να λειτουργήσει ως σχολή και βιβλιοθήκη. Αποπερατώθηκε από την ελληνική κυβέρνηση, περιελάμβανε 70 αίθουσες, αμφιθέατρο 320 ατόμων, και μεγάλο περίβολο. Ο Καραθεοδωρής προσκάλεσε Έλληνες καθηγητές που διέπρεπαν στα πανεπιστήμια της Ευρώπης. Επίσημες γλώσσες η Ελληνική και η Τουρκική. Καλύπτει τομείς γεωπονικής, φυσικών επιστημών, ιατρικής, τοπογραφίας και δημόσιων υπαλλήλων, εμπορική εργοδηγών, ανατολικών γλωσσών, ινστιτούτο υγιεινής, μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο. Δεν υπήρχε τμήμα μαθηματικών.
Η έξοδος
Ο Καραθεοδωρής έβλεπε το 1922 την καταστροφή να έρχεται. Η Σμύρνη είχε πια τελειώσει. Τρεις μέρες πριν την καταστροφή, είπε στην οικογένειά του ότι θα πάει μία εκδρομή στην Σάμο, δίνει συστατικές επιστολές και χρήματα στους υπαλλήλους και προσπαθεί να σώσει ότι μπορούσε από εξοπλισμό και βιβλία. Φεύγει από τους τελευταίους με κίνδυνο της ζωής του. Για το γεγονός αυτό ο Θ. Δανιηλίδης στο προσωπικό του ημερολόγιο έγραφε:
«Ήμουν έτοιμος να αποπλεύσω με μία κατάμεστη βάρκα, όταν είδα στην προκυμαία τον καθηγητή. Τον έκανα νόημα να έρθει, αλλά αυτός προσπαθούσε να παρηγορήσει μία γριούλα. Σχεδόν σηκωτό τον πήγα στη βάρκα ενώ αυτός στιγμή δεν έπαψε να έχει στραμμένη την κεφαλή του προς τη μεριά της Σμύρνης αμίλητος και δακρυσμένος».
Η ελληνική νοοτροπία
Στην Αθήνα του δόθηκε η θέση του καθηγητή, ωστόσο δεν του επετράπει να διδάσκει στο μαθηματικό τμήμα αλλά του ανέθεσαν να διδάξει στους χημικούς. Η τοπική κοινότητα του πανεπιστημίου διέδιδε αρνητικά σχόλια γι’αυτόν, σχολιάζοντας αρνητικά την προφορά του αλλά και την ικανότητά του να διδάξει. Σε δύο χρόνια, διωγμένος ουσιαστικά από την επιστημονική κοινότητα της πατρίδας του, επέστρεψε στην Γερμανία. Ξεκίνησε την καριέρα του με το εκπληκτικό φαινόμενο να ξεκινήσει σπουδές μαθηματικών σε ηλικία 27 ετών έτσι και τελειώνει την καριέρα του γράφοντας κριτικές και αξιόλογες εργασίες έως και 7 μέρες πριν τον θάνατό του σε ηλικία 77 ετών.
13 Σεπτεμβρίου1873 (Βερολίνο) – 2 Φεβρουαρίου 1950, (Μόναχο)
Πηγές: karatheodori.gr / tovima / Otenet TV / wikipedia
Artwork by CHARACTERS