H τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα "μωρό" το οποίο αναπτύσσεται από το μηδέν (tabula rasa). Εμείς, οι άνθρωποι και οι επιστήμονες, ως γονείς του "μωρού", του δίνουμε τις γνώσεις αλλά και τα ηθικά στοιχεία τα οποία θα επηρεάσουν και θα κατευθύνουν την εξέλιξή του. Σε αυτό το στάδιο της επιστήμης και δη της τεχνητής νοημοσύνης τίθενται κάποια ηθικά και φιλοσοφικά ζητήματα.
Για παράδειγμα ένα αυτό-οδηγούμενο αυτοκίνητο κινούμενο στον δρόμο κάποια στιγμή θα κληθεί να πάρει μία απόφαση. Η μία επιλογή είναι να σκοτώσει δύο νεαρά παιδιά και ένα σκύλο που θα βρεθούν μπροστά του. Η δεύτερη είναι να σκοτώσει τους επιβάτες του αυτοκινήτου, πέφτοντας σε ένα τοίχο για να αποφύγει την σύγκρουση με τους πεζούς. Το πως θα αντιδράσει το αυτοκίνητο σε μία τέτοια περίπτωση θα πρέπει να αποφασιστεί εκ των προτέρων από τον άνθρωπο.
Κάπως έτσι αποφασίζουμε και διαμορφώνουμε την ηθική στην τεχνολογία.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης Υπολογιστών του Μ.Ι.Τ. Κωνσταντίνος Δασκαλάκης σε πρόσφατη ομιλία του, παρουσίασε τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον, αναφορικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την επίδραση στην ζωή του ανθρώπου.
Wonderland
Όλοι οι άθρωποι έχουν ελεύθερη πρόσβαση στην τεχνολογία. Σε αυτό το σενάριο οι επιστήμονες καταφέρνουν να δημιουργήσουν Γενική Νοημοσύνη (General AI) η οποία διαφέρει από την τρέχουσα εφαρμοσμένη νοημοσύνη. Αυτή είναι πολύ καλή στο να λύνει συγκεκριμένες νοητικές λειτουργίες (π.χ. αναγνώριση εικόνας, αναγνώριση ήχου, μετακίνηση κάποιων αντικειμένων). Ωστόσο δεν έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε εκείνη την τεχνολογία η οποία θα χρησιμοποιεί την διαίσθησή της ξεκινώντας όχι κάθε φορά από την αρχή (tabula rasa) αλλά συνδυαστικά μέσα από την εμπειρία. Αντίστοιχα ο άνθρωπος τα πρώτα χρόνια της ζωής του αποθηκεύει ένα όγκο άχρηστων πληροφοριών για εκείνη την στιγμή. Μεγαλώνοντας όμως, χρησιμοποιεί συνδυαστικά αυτές τις πληροφορίες, εμπλουτίζοντάς τις, για να επιλύει όλο και πιο σύνθετα προβλήματα. Στην Wonderland η επιστήμη έχει δημιουργήσει μηχανές που μπορούν να έχουν αυτήν την ικανότητα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα για τα ρομπότ να μπορούν να αναλάβουν τις χειρωνακτικές εργασίες του ανθρώπου, και κάποιες από τις πνευματικές. Τα ρομπότ και οι άνθρωποι θα ζούν αρμονικά και σε συνεργασία. Οι άνθρωποι θα έχουν την δυνατότητα να εγκαταλείψουν την ενασχόλησή τους με τις χειρονακτικές εργασίες, και θα ασχολούνται περισσότερο με τις πνευματικές. Θα μπορέσουν να αυξήσουν την ευημερία, την υγεία, και την μακροζωϊα τους, εφόσον θα καταπονούνται λιγότερο σωματικά, αποφεύγοντας ατυχήματα από τις χειρονακτικές εργασίες. Οι δραστηριότητές τους θα επικεντρωθούν στην ικανοποίηση αναγκών στα ανώτερα επίπεδα στην πυραμίδα του Maslow. Η πνευματική ενασχόληση θα βοηθήσει στην ανάπτυξη πολιτισμενων ενστίκτων και την περαιτέρω ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας. Η ειρήνη επικρατεί, το βιοτικό επίπεδο ανεβαίνει και η κοινωνική ανισότητα μειώνεται.
Μία σημαντική παρατήρηση του Δρ Δασκαλάκη, αφορά την πιθανότητα διάσωσης του ασφαλιστικού συστήματος με αυτόν τον τρόπο, ύστερα από την αντικατάσταση της παραγωγικής πυραμίδας με ρομπότ.
Pessiland
Πρόκειται για το απαισιόδοξο σενάριο. Η επιστήμη αναπτύσσει επίσης γενική νοημοσύνη στις μηχανές. Ωστόσο η τεχνολογία δεν είναι ανοικτή, ανήκει σε καπιταλιστές και κυβερνήσεις, που την χρησιμοποιούν για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος και την επιρροή τους. Οι μηχανές χρησιμοποιούνται για να υποδουλώσουν τον άνθρωπο και να παραβιάσουν την ιδιωτικότητά τους. Ο Elon Musk είπε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να είναι ο λόγος για τον 3ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Χαρακτηριστικά ο Einstein είχε επισημάνει: “Δεν ξέρω πως θα γίνει ο 3ος παγκόσμιος πόλεμος, αλλά ο 4ος θα γίνει με πέτρες και ρόπαλα.”
Stagnatia
Στο σενάριο αυτό έχουμε τελμάτωση της τενχολογίας. Ο άνθρωπος δεν αναπτύσει Γενική Νοημοσύνη αλλά μόνο περισσότερες ειδικές εφαρμογές τεχνικής νοημοσύνης. Οι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις προσπαθούν αν αποκτήσουν όσο το δυνατό περισσότερη τεχνογνωσία ώστε να προετοιμάστουν για την επόμενη ημέρα που πιθανόν να μοιάζει είτε με την Wonderland είτε με την Pessiland.
Για να έχουμε μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα της πραγματικότητας στο σύντομο μέλλον, θα πρέπει να υπολογίσουμε και τον κοινωνικο-οικονομικό παράγοντα που σε συνδυασμό με τον τεχνολογικό θα συμβάλλουν καθοριστικά στην διαμόρφωση της ζωής μας.
Εκτιμάται ότι οι κυβερνήσεις πρόκειται να παίξουν έναν καθοριστικό ρόλο απέναντι στις κοινωνικές προκλήσεις που θα προκύψουν έως το 2030 και την ικανότητα τους να τις διαχειριστούν. Ίσως επίσης να βρίσκονται ακόμη σε οικονομική κρίση αφήνοντας τα δημόσια αγαθά στις τοπικές κοινωνίες για να καλύψουν τα κενά.
Έξι καθοριστικοί παράγοντες θα προσδιορίσουν τις εξελίξεις έως το 2030 αναφορικά με τις κοινωνικές προκλησεις και τους τρόπους ανταπόκρισής σε αυτές:
- Ποια η ικανότητα χρηματοδότησης της κοινωνίας και ποια τα μέσα;
- Ποια η κοινωνική και πολιτική επίδραση της αυξανόμενης πρόσβασης στην τεχνολογία;
- Ποιός ο τύπος του πολίτη και ποιός ο βαθμός της εμπλοκής του στις κοινωνικές προκλήσεις;
- Ποια η παγκόσμια και η τοπική γεωπολιτική σταθερότητα και ποιά η ολοκλήρωση των αγορών;
- Ποια η επίδραση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της κλιματικής αλλαγής στον πληθυσμό;
- Ποιο το επίπεδο εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις, στις επιχειρήσεις και στους παγκόσμιους οργανισμούς;
Τέσσερα σενάρια συζητώνται και προσπαθούν να απεικονίσουν την ανθρώπινη κοινωνία και την λειτουργία της μέχρι το 2030. Καθώς οι ηγέτες αντικατροπτίζονται με τις στρατηγικές τους αλλά και τις σχέσεις τους με τους άλλους παράγοντες, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα παρακάτω.
Mad Max
Παγκόσμια διαμάχη επικρατεί παντού. Οι κυβερνήσεις εφαρμόζουν σκληρά μέτρα, σε παρανοϊκό και εθνικιστικό επίπεδο, για να διατηρήσουν στοιχειώδη ασφάλεια για ανθρώπους και επιχειρήσεις. Η πρόσβαση στην τεχνολογία και στην χρηματοδότηση ελέγχεται αυστηρά από τις κυβερνήσεις ενώ οι πολίτες απομακρύνονται από τις παγκόσμιες και τις εθνικές προκλήσεις αλλά εμπλέκονται σε τοπικές διαμάχες. Οι φυσικές καταστροφές, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγή, είναι ρουτίνα αλλά επισκιάζονται κάτω από τις εθνικές απειλές και την έλλειψη του πετρελαίου. Η εμπιστοσύνη κατακερματίζεται εξαιτίας των συρράξεων, ενώ η εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις είναι σχεδόν αναγκαστική.
Θολή Διαφάνεια
Υπάρχει σχετική οικονομική αναπτυξη από το 2020-2030 ενώ οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις μπορούν να διαχειρίζονται τις κοινωνικής προκλήσεις αποτελεσματικά. Η πρόσβαση στην τεχνολογία, την πληροφορία και η αυστηρή εποπτεία είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την επανάσταση τόσο στην οικονομική δραστηριότητα όσο και στην κοινωνική ανάπτυξη. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί καταστροφές όμως το επίπεδο συνειδητοποίησης και υιοθέτησης μέτρων είναι σε εξέλιξη. Υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης στον ιδιωτικό τομέα.
Αναταραχή και έλλειμμα εμπιστοσύνης
Το σενάριο απεικονίζει ένα χαοτικό κόσμο όπου η εμπιστοσύνη σπανίζει. Χάρη στις δυνατότητες που δημιούργησε η διαδικτυακή κοινότητα, υπάρχει μία λανθάνουσα επιθυμία για κοινωνική συμμετοχή, κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Αναταραχή στο παγκόσμιο περιβάλλον χωρίς μεγάλες συρράξεις. Η κλιματική αλλάγη και τα αποτελέσματά της προκαλούν σημαντικά κύματα μετανάστευσης.
Ιδιωτικοποίηση του Κόσμου
Οι περισσότερες κυβερνήσεις έχουν αποτύχει στο έπακρο. Οι επιχειρήσεις παίζουν το σημαντικότερο ρόλο στην κοινωνία οι οποίοι είναι οι κύριοι πάροχοι των κοινωνικών υπηρεσιών. Χαμηλή χρηματοδότηση και νέα οικονομική κρίση από την κατάρευση της Ευρωζώνης και τον φόβο των χρεών. Το internet διοικείται από μία σειρά από παγκόσμιες επιχειρήσεις το οποίο το έχουν κατακερματίσει τοπικά. Πολύ διαφοροποιημένη η εμπλοκή των πολιτών στα κοινωνικά θέματα. Ο εθελοντισμός εκλείπει. Οι αναταραχές σε κυρίως στον κυβερνοχώρο και οι επιθέσεις στην πνευματική ιδιοκτησία είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι οι μεταναστεύσεις πληθυσμών. Υψηλός βαθμός εμπιστοσύνης στον ιδιωτικό τομέα σε αντίθεση με τον βαθμό εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις. Οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν ρόλους παροχής δημόσιων υπηρεσιών.
Πηγές: Ομιλία Δρ Κωνσταντίνου Δασκαλάκη, World Economic Forum
