H Jennifer Allison ανέφερε κάποτε σε ομιλία της ότι η τέχνη, μεταξύ άλλων, είναι «ένα ζήτημα ζωής και θανάτου». Η Jennifer είναι μια Αμερικανίδα ζωγράφος και συγγραφέας η οποία πάσχει από μια νευρολογική διαταραχή (SPD) που κάνει το μυαλό της να λειτουργεί ορισμένες φορές με ιδιαίτερα επώδυνο τρόπο σε εικόνες, θορύβους και γενικά σε εξωτερικά ερεθίσματα. Η ανακάλυψη της τέχνης και της έκφρασής της μέσω αυτής στα παιδικά της χρόνια, κυριολεκτικά της έσωσε τη ζωή. Όπως λέει και η ίδια, «η τέχνη μεταμόρφωσε τον κόσμο της από έναν κόσμο πόνου και χάους σε ένα μαγευτικό δέος κι ένα θαύμα.»
Η Allison ένιωσε αυτή τη μεταμόρφωση στα εννιά της χρόνια όταν ανακάλυψε τη ζωγραφική. Ξαφνικά όλα άλλαξαν. Αυτό όμως κράτησε λίγο μιας και οι γονείς της, στο τέλος εκείνου του καλοκαιριού, την προέτρεψαν να ασχοληθεί με πιο «παραγωγικές» δραστηριότητες, κλείνοντάς της κάθε δρόμο που θα τη συνέδεε ξανά με τα χρώματα και τη ζωγραφική. Ο πόνος και το χάος επέστρεψαν σ’ ένα μυαλό που δεν είχε πλέον κανέναν άλλον τρόπο να διαχειριστεί τη διαταραχή του και η μη εκπληρωμένη ανάγκη της να ενσωματωθεί σε μια ιδεατή ομοιότητα με τα άλλα παιδιά της ηλικίας της την οδήγησαν στην εφηβεία κι αργότερα, στην ενήλικη ζωή, σε μια σειρά από καταχρήσεις, εθισμούς και παραβατικότητες. Χασίς, κόκα και κρακ, σε συνδυασμό με την αδρεναλίνη του να κλέβεις αυτοκίνητα ήταν το επόμενο στάδιο.
Η τέχνη, αναμφισβήτητα, έφερε στη ζωή της Jennifer το προσωπικό θαύμα. Για κάποιους αυτές οι στιγμές, οι πυγολαμπίδες – έτσι τις ονομάζει η Allison – είναι η τέχνη, για άλλους μπορεί να είναι η επιστήμη ή η θρησκευτική πίστη. Σημασία έχει ότι οι πυγολαμπίδες αυτές μπορούν να φωτίσουν πραγματικά μια αφόρητα σκοτεινή ζωή και να της δώσουν έναν σκοπό και μία ώθηση ώστε να δει ο κάτοχός της τη μεγαλύτερη εικόνα. Αυτή που περιέχει κάθε έναν από εμάς, συνδεδεμένους με τη μοναδικότητά μας.
Ο Elliot, ο Faulkner, ο Dickens, ο Foucault, ο Poe, ο James, ο Hemingway, ο Nietzsche, κι ο Tolstoy δεν βίωσαν την τέχνη όπως η Allison, από την άποψη ότι τα σκοτάδια της κατάθλιψης δεν έπαψαν να υπάρχουν και οι εθισμοί που συνήθως τροφοδοτούν τα σκοτάδια αυτά υπήρχαν μέχρι το τέλος. Η τέχνη δεν «έσωσε» τη ζωή τους, στο βαθμό που «έσωσε» εκείνη της Allison. Οι περισσότεροι από τους παραπάνω αυτοκτόνησαν ή πορεύτηκαν με τον αλκοολισμό ή άλλους εθισμούς μέχρι το τέλος. Αν όμως δοκιμάσουμε μια άλλη οπτική, θα δούμε το εξής. Δεν μπορείς να διακρίνεις τέχνη από μία νεκρή φύση και δεν μπορείς να δημιουργήσεις τέχνη αν ψυχικά ή σωματικά είσαι νεκρός. Τις στιγμές της δημιουργίας δεν είσαι μόνο, αλλά νιώθεις και ζωντανός. Και τις στιγμές αυτές που παρήγαγαν έργο, μόνο η τέχνη μπορούσε να τις κάνει στιγμές ζωής, σωσμένης απ’ αυτήν. Αντίστοιχα, το ίδιο συνέβη και με τους van Gogh, Goya, Pollock, Rothko, Munch και πολλούς άλλους στον άλλο άξονα της τέχνης, στα χρώματα και τους καμβάδες.
Πώς και ποιο, άραγε, θα ήταν το έργο του Dickens ή του Dostoyevsky εάν δεν υπέφεραν και οι δύο από κλινική κατάθλιψη; Θα είχε το μεγαλείο το οποίο εμείς παραλάβαμε μέσα από τις σελίδες τους; Από την άλλη μεριά, πώς θα ήταν η ζωή τους εάν δεν είχαν ανακαλύψει τον δρόμο των λέξεων; Απ’ όπου κι αν προερχόταν αυτή η κατάθλιψη, όποιο κι αν ήταν το βιολογικό υπόβαθρο αυτής ή οι κακουχίες που έκαναν την ψυχοσύνθεσή τους να νοσήσει, αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι η τέχνη για εκείνους ήταν ο δρόμος για εκτόνωση, η διέξοδος μιας δυστυχισμένης φύσης και η απελευθέρωση από το όποιο προσωπικό μαρτύριο. Έστω κι αν η ελευθερία αυτή ήταν προσωρινή.
Για την Allison «μια ζωή χωρίς τέχνη, είναι μια ζωή χωρίς δέος, δηλαδή κάτι που δεν είναι διόλου ζωή». Κι αν δεν μπορέσει τελικά να σου σώσει τη ζωή, κάτι που εσύ ο ίδιος δε θα έχεις τελικά επιτρέψει, η τέχνη είναι ο πιο δημιουργικός κι εμπνευσμένος δρόμος για να πλησιάσεις την «κανονικότητα» από την οποία θεωρείς εσύ ο ίδιος ότι απέχεις ή απέχεις εκ των συνθηκών πραγματικά. Η τέχνη είναι εκείνη που στο τέλος θα σου αποδείξει ότι η «κανονικότητα» αυτή που πάντα επεδίωκες δεν ήταν τελικά τίποτα άλλο από το να είσαι ο εαυτός σου κι αυτό επιτέλους να αρκεί! Γιατί η τέχνη δεν μπορεί να σώσει (και να σου δώσει πίσω) καμία άλλη ζωή παρά μόνο αυτήν που ήδη έχεις. Δεν είναι μαγικό;
Φώτογραφίες: enniferleighallison.com