Ο Κώστας Αξελός (26 Ιουνίου 1924 – 4 Φεβρουαρίου 2010) ήταν σύγχρονος Έλληνας στοχαστής και φιλόσοφος και καθηγητής φιλοσοφίας. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 19 γλώσσες.
Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του Μιλτιάδη Αξελού, παθολόγου, διευθυντή κλινικής στον Ευαγγελισμό και η μητέρα του, Κωνσταντίνα, καταγόταν από την παλιά αθηναϊκή οικογένεια Ξηροταγάρου. Ακολούθησε σπουδές Νομικής και κατά την περίοδο της ναζιστικής κατοχής, πολέμησε στην Εθνική Αντίσταση. Εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ το 1941 και έγινε ανώτερο στέλεχος του ΚΚΕ και διαφωτιστής σε θέματα προπαγάνδας. Πολέμησε στα Δεκεμβριανά και φυλακίστηκε τραυματισμένος στο Χασάνι όπου καταδικάστηκε σε θάνατο για τις συμμετοχή του και τις πράξεις του στον ΕΛΑΣ. Απέδρασε κολυμπώντας.
Πηγές: Συνεντευξη στην Κρατική Τηλεόραση / Χειρόφραφο από Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα /wikipedia/ σκίτσα Al Margen – Pagina
Η φυγή
Όταν ήταν 15 χρονών, η μητέρα του τον πήγε στο εθνικό θέατρο και παρακολούθησε το έργο “Πέρα από τον ορίζοντα”. Σε αυτό το έργο, ένας από τους γιούς μιας οικογένειας που ζούσε σε ένα κτήμα, έβλεπε πέρα από τον ορίζοντα. Αυτό το πέρα από τον ασφυκτικό ορίζοντα, της μεγαλοαστικής Ελλάδας, της μικροαστικής Ελλάδας, του κομμουνιστικού κινήματος, αυτή η τριπλή ασφυξία, τον έκαναν να φύγει, όχι από πόθο φυγής, αλλά για να ζήσει έναν άλλον τρόπο ζωής, ένα όραμα.
Φώτο: pexels
Η εκπαίδευση
Στην Αθήνα γράφτηκε στην Νομική σχολή. Η αντιστασιακή και συνωμοτική του δράση έδωσαν ένα τέλος στις επίσημες σπουδές του και βασικά διάβαζε για τον εαυτό του, δηλαδή για τον Κόσμο. Μετά, στο Παρίσι, γράφτηκε κανονικά στην Σορβόννη, σπούδασε φιλοσοφία και ολοκλήρωσε τις δύο διδακτορικές διατριβές στον Ηράκλειτο και τον Μαρξ. Εκεί βίωσε την απογοήτευση του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Κυριαρχούσε μία σχολικότητα, μία ακαδημαϊκότητα που δεν άφηναν να εκδηλωθεί μια βασική σκέψη.
Η νέα Ελλάδα
Η μεγαλοαστική τάξη που τον περιέβαλε και η μικροαστική ηθική που κυριαρχούσε σε όλη την Ελληνική κοινωνία, ο ασφυκτικός κλοιός ολόκληρης της νεότερης Ελλάδας, η έλλειψη οράματος ήταν μερικά από τα πράγματα που τον πονούσανε αφάνταστα. Αυτοί ήταν οι λόγοι που στράφηκε προς το μαρξιστικό κίνημα, το όραμα μιας άλλης πολιτείας, που δεμένη με μία θεωρητική σκέψη και μια φωτισμένη πολιτική θα μπορούσε να αλλάξει την ιστορική μοίρα των ανθρώπων και να δημιουργήσει ένα καινούριο στυλ ζωής.
Ο Μάης του ’68
Υπήρχαν στοιχεία που παρουσιάζονταν και σε άλλες τέτοιες κινητοποιήσεις, όπως η αμφισβήτηση και ο ενθουσιασμός. Ωστόσο η προσέγγιση ήταν μερική. Τα παιδιά είχαν πολύ μερικά αιτήματα, δεν είχαν ολική θέα του όλου θέματος και δεν φαίνονταν να κινούνται από μία συνθετική ολική σκέψη, μια ριζική σκέψη συνδεδεμένη με την ποίηση, περισσότερο από την γραπτή ή προφορική ποίηση, με την ποιητικότητα του ίδιου του κόσμου.
Η μετριότητα
Όλοι οι κόσμοι που ζούμε κατά την διάρκεια της ζωής μας είναι οι κόσμοι οι μικροί. Σπάνια ο άνθρωπος κατορθώνει να ξεπεράσει αυτούς τους κόσμους και να ανοιχτεί στον Κόσμο. Από τα 14 του χρόνια τον ενδιέφερε όχι η μέση λογοτεχνία, η μέση ποίηση, η μέση πολιτική, η μέση σκέψη, αλλά οι κορυφές, έστω κι αν αυτές δεν μπορεί να τις ζει κανείς καθημερινά στην ζωή του, δημιουργώντας μία επώδυνη σχέση με αυτό που λέμε ζωή. Η μετριότητα είναι το πεπρωμένο της μέσης ανθρώπινης διάνοιας.
Η ιδιοκτησία
Προτείνει την εγκατάλειψη κάθε έννοιας της ιδιοκτησίας, του “μου”. Είναι εκείνη που δημιουργεί όλες τις εχθρικές ενέργειες και ως προς τον εαυτό μας και ως προς τους άλλους. Θα ήθελε την εγκατάλειψη της κλασσικής φράσης “Το ρόδο είναι κόκκινο”. Προσπαθεί να δουλέψει μία σχέση και στα γραπτά και στα προφορικά αλλά και στην ίδια την πραγματική ζωή, που να μην υπάρχει το “είναι”. Να μην είναι κανείς προσκολλημένος σε αυτό που είναι ή να λυπάται γι’ αυτό που δεν είναι. Μία προσπάθεια να ξεπεράσει η ανθρωπότητα την οντολογική της υπόσταση, που περιστρέφεται γύρω από το “είναι”.
Ο ανθρωποκεντρισμός
Ο άνθρωπος λέει: “εγώ θέλω”. Δεν είναι ο άνθρωπος που θέλει, αλλά κάτι που διαπερνά το εγώ και τον κάνει να θέλει. Ο άνθρωπος λέει το τάδε πράγμα είναι δικό μου. Το πράγμα δεν είναι δικό μας, εμείς είμαστε υπόθεση του πράγματος. Χαμογελά ειρωνικά όταν γράφεται ότι ο άνθρωπος πρέπει να επικρατήσει της τεχνικής. Η τεχνική δεν είναι ιδιοκτησία του ανθρώπου, αλλά διαπερνά τον άνθρωπο.
Η αλήθεια
Η ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι μία ιστορία της αποκαλυπτόμενης αλήθειας, αλλά μια ιστορία της περιπλάνησης. Από ένα σταθμό της περιπλάνησης πάμε στον άλλο σταθμό της περιπλάνησης. Η λέξη αλήθεια έχει μπει σε εισαγωγικά. Δεν βρισκόμαστε μπροστά στην παραπλάνηση της αλήθειας που θα σήμαινε ότι δεν θα ξέραμε τί μας γίνεται, αλλά σε μία διαρκή περιπλάνηση που ορίζει την μοίρα του ανθρώπου.
Η σκέψη
Η σκέψη, η δημιουργική σκέψη, η ποιητική σκέψη, ο Ηράκλειτος, ο Hegel, o Freud, ο Nietzsche, ανοίγουν τα μάτια ενός ανθρώπου και τον ψυχισμό του γιατί δεν σκέφτεται κανείς μόνο με το κεφάλι. Οι μεγάλες σκέψεις είναι πολύ σπάνιες. Δεν τρέχουν ούτε στους δρόμους, ούτε είναι οργανωμένες στα κόμματα, ούτε στα πανεπιστήμια, δεν βρίσκονται στις πεδιάδες αλλά στις κορυφογραμμές. Η αγωνία και ο πόνος του σύγχρονου κόσμου δεν φαίνεται να είναι αρκετά μεγάλος και ριζικός ωστε να δημιουργήσει μια ανάγκη σκέψης που να εμψυχώνει τον άνθρωπος και να τον βοηθά στην πορεία του προς τον θάνατο. Οι παρδαλές ιδεολογίες έχουν αντικαταστήσει την σκέψη. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά στην πιο αντιολοκληρωτική σχέση, σκέφτεται το όλον αλλά όχι ολoκληρωτικά.
Το τέλος
Ορίζει το τέλος ως το γεγονός στο οποίο δεν εμφανίζεται τίποτε το ριζικά καινούριο. Δεν είναι στιγμιαίο, αλλά μπορεί να διαρκέσει ίσως και περισσότερο από την ίδια την πράξη. Πιστεύει ότι ο άνθρωπος βρίσκεται ήδη σε αυτό το στάδιο. Τα γεγονότα που συμβαίνουν αποτελούν μια επανάληψη ή επανέκδοση γεγονότων που ήδη έχουν συμβεί στην ιστορία της ανθρωπότητας. Με αυτή την έννοια το τέλος της πολιτικής αναβιώνει παλαιά σχήματα διαρκώντας χιλιετίες. Με την συνεχή πάλη ανάμεσα στην δεξιά, την αριστερά κλπ. χωρίς να μπορέσει να δημιουργήσει τίποτα το ριζικά καινούριο. Θα είναι απλά επανάληψη γεγονότων, όπως η γαλλική επανάσταση. Αυτό όσο τρομακτικό κι αν ακούγεται, δεν είναι αρκετά. Πιστεύει ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να τρομάξουν ακόμη πιο πολύ. Μέσα από την εργασία, την διασκέδαση και τον εν γένει τρόπο ζωής τους διαφαίνεται ότι έχουν συνειδητοποιήσει το τέλος. Θα έπρεπε οι άνθρωποι να συγκλονιστούν ως τα νύχια και να ζήσουν ως το τέλος αυτό το τέλος τους για να αλλάξουν την πορεία τους.
Photo: S. Dali the (enigma whithout end)
