Φανταστείτε ότι κάνετε το παρακάτω πείραμα.
Βάλτε πέντε πίθηκους σε ένα κλουβί με ένα τσαμπί μπανάνες να κρέμεται από το ταβάνι. Κάτω από τις μπανάνες τοποθετείστε μία σκάλα αρκετά ψηλή ώστε να μπορούν να φθάνουν τις μπανάνες. Κάθε φορά που ένας πίθηκος προσπαθεί να σκαρφαλώσει στην σκάλα περιλούστε τους με κρύο νερό. Γρήγορα οι πίθηκοι θα μάθουν να αποφεύγουν την σκάλα, εγκαταλείποντας την επιθυμία τους για τις μπανάνες.
Έπειτα πάρτε έναν πίθηκο από το κλουβί και αντικαταστήστε τον με έναν άλλον. Τον πίθηκο Νο6. Σταματήστε το λούσιμο του κελιού με κρύο νερό. Ο νέος πίθηκος δεν έχει καμία ιδέα για το κρύο ντουζ που συνοδεύει κάθε προσπάθεια απόκτησης μιας μπανάνας, και θα προσπαθήσει να σκαρφαλώσει στην σκάλα. Τότε οι υπόλοιποι τέσσερις πίθηκοι θα του επιτεθούν κάθε φορά που θα προσεγγίζει την σκάλα για να αποφύγουν το κρύο ντουζ. Ο νέος πίθηκος δεν ξέρει γιατί δέχεται την επίθεση. Ακόμη και εάν κάποιος άλλος αρχικός πίθηκος αντικατασταθεί, το ίδιο πράγμα συμβαίνει. Μάλιστα, ακόμη και ο πίθηκος Νο6 στο τέλος επιτίθεται στα νέα μέλη. Ακόμη και εάν αντικαταστήσουμε όλους τους πιθήκους, οι νέοι πίθηκοι θα εξακολουθούν να αποφεύγουν την σκάλα, ή ακόμη και να επιτίθενται σε όποιον προσπαθεί να σκαρφαλώσει. Όλοι υπακούν στον κοινό άγραφο κανόνα, ακόμη και εάν κανένας από τους νέους πίθηκους δεν γνωρίζει γιατί.
Η παραπάνω ιστορία έχει ειπωθεί σε πολλές μορφές, σε πολλά μέρη και για διάφορους λόγους. Ο αυθεντικός αφηγητής είναι άγνωστος. Ωστόσο φαίνεται να βασίζεται σε ένα πραγματικό πείραμα του G. R. Stepherson το 1967. Η ουσία είναι ότι κανένας τυπικός κανόνας δεν μπορεί να οργανώσει μία επιχείρηση ή μία κοινωνία. Η συμπεριφορά προσδιορίζεται με ό,τι επιβραβεύεται και με ό,τι τιμωρείται, ακόμη και εάν ο αρχικός λόγος είναι άγνωστος ή έχει ξεχαστεί. Η κοινωνία ορίζει τις συμπεριφορές μέσα από την τιμωρία ή την επιβράβευση, επηρεάζοντας ακόμη και εκείνους που δεν την έχουν βιώσει. Η αφήγηση, σε αυτή την περίπτωση, είναι εκείνη που μεταδίδει το μήνυμα αποτελεσματικά.
Πηγή: G.R Stephnson, "Cultural Acquisition of a Specific Learned Response Among Rhesus Monkeys"
