Ο Σαλής ήταν μια από τις γνωστές φυσιογνωμίες της πόλης των Χανίων τον περασμένο αιώνα.
Ανθρωπος ιδιαίτερα αγαπητός από τους ντόπιους, λόγω της εργατικότητας, της καλοσύνης και της φιλεσπλαχνίας του.
Ήταν γνωστός με το όνομα Χελιδονάκης.
Απόγονος μαύρων εργατών ή χαλικούτηδων από την εποχή της Αιγυπτιοκρατίας στην Κρήτη και με καταγωγή από το Σουδάν. Με ιδιαίτερη ρώμη στο σώμα και στην ψυχή, δούλευε σκληρά στη βάρκα και ενεργούσε ανώνυμα και διακριτικά, προσφέροντας τρόφιμα και ό,τι άλλο μπορούσε στις φτωχές οικογένειες της πόλης.
O 88χρονος σήμερα Χανιώτης Μανώλης Καλλιγέρης, θυμάται ιστορίες από την ζωή του Σαλή και ‘’ξετυλίγει’’ το μίτο της αφήγησης:
«Κατά τη Κατοχή έξω από το παλιό λιμάνι των Χανίων αγκυροβολούσαν τα πλοία από Πειραιά και οι επιβάτες έβγαιναν με βάρκες στη στεριά. Στο λιμάνι των Χανίων έρχονταν μικρά σκάφη motoship και μεγάλα καΐκια. Κατά τους χειμερινούς μήνες όλη η παραλία ήταν με καφάσια πορτοκάλια για Αθήνα και διάφορα προϊόντα παραγωγής έφευγαν από το λιμάνι.Εκεί λειτουργούσε το τελωνείο Χανίων…. Το λιμάνι είχε ωραία κτίρια. Άρχιζε από το κτίριο του Φιρκά όπου είχαν υψώσει την ελληνική σημαία της ‘Ενωσης της Κρήτης με την Ελλάδα.
Εκεί στο Ενετικό λιμάνι βρισκόταν το σπίτι του Κλέαρχου Μαρκαντωνάκη, ιδιαιτέρου του Ελευθέριου Βενιζέλου. Κάτω από το μαγαζί έμενε ο μαύρος βαρκάρης Σαλής που ήταν αγαπητός στην κοινωνία των Χανίων και βοηθούσε πολύ κόσμο. Μάλιστα κέρδισε τον πρώτο αριθμό του λαχείου και το μοίρασε στους φτωχούς. Ερχόταν στο μαγαζί του πατέρα μου για να ψωνίσει και να κάνει δώρα σε φτωχές κοπέλες που πρόκειται να παντρεύονταν και μου έλεγε για το Κουμ Καπί. Κατά την κατοχή ως Άγγλος υπήκοος συνελήφθη από τους γερμανούς και τον στείλανε εξορία με τον Άγγλο πρόξενο.
Εμένα προσωπικά το 1952 ερχόμενος από την Αθήνα στα Χανιά ως έφεδρος αξιωματικός δεν είχα εισιτήριο και μου πήραν την ταυτότητα. Το πρωί που ήλθα με το πλοίο με είδε στεναχωρημένο και μου λέει:
– «Γιόκα μου τι έχεις;»
Του είπα και αυτός μου πλήρωσε το εισιτήριο και μου έφερε την ταυτότητα και μου είπε ότι θα περάσει από το μαγαζί του πατέρα μου και θα πάρει τα λεφτά.
Ήταν δεινός κολυμβητής και είχε σώσει αρκετό κόσμο από πνιγμό.
….Κάποτε ο Σαλής είχε σώσει πέντε τσολιάδες που κινδύνευαν να πνιγούν έξω από τη Χονολουλού, στο ρεύμα του βράχου Βουλγαρή, και δεμένος από σχοινιά αψήφησε τον φοβερό κίνδυνο τους έσωσε από βέβαιο θάνατο.
Κάθε χρόνο συνήθιζε στη εορτή του Αγίου Νικολάου στη Σπλάντζια να λαμβάνει μέρος στη λιτανεία για να τιμήσει τον Άγιο Νικόλαο προστάτη των ναυτικών. Συνήθιζε να μοιράζει στα παιδιά καραμέλες. Είχε μεγάλη φιλανθρωπική δράση. Μετά τον πόλεμο έκαναν έρανο για να αποκαταστήσουν τις ζημιές στις εκκλησίες. Ο Σαλής έδωσε 500 δραχμές, ενώ οι πιο πολλοί έδιδαν από 10 έως 30 δραχμές.
Όταν ο Σαλής πέθανε το γραφείο τελετών τον έθαψε στο τούρκικο νεκροταφείο (στη ΒΙΟΧΥΜ) γιατί δεν τον δέχτηκαν στον Άγιο Λουκά. Κατόπιν εισηγήσεως μιας επιτροπής στην οποία συμμετείχα, ζητήσαμε από τον Πατριάρχη Κων/εως να επιτρέψει την ταφή του στον Άγιο Λουκά, και αναφέραμε για το φιλανθρωπικό του έργο. Ο Πατριάρχης έδωσε εντολή να θαφτεί στον Άγιο Λουκά. Πληρώσαμε και βάλαμε στο τάφο πλάκα με το όνομα του που αναφέρει ότι ήταν μαύρος στην όψη αλλά η ψυχή του λευκή σαν χελιδόνι».
Έτσι ο Σαλής ο μαύρος βαρκάκης ενταφιάστηκε στο χριστιανικό κοιμητήριο του Αγίου Λουκά στην οδό Αναπαύσεως, όπου οι στίχοι του φίλου του Γεώργιου Γεωρβασάκη γράφτηκαν στην μαρμάρινη πλάκα:
«Ας ήσουν μαύρος.
Ας μην ήσουν χριστιανός.
Ας ήταν μαύρη η μορφή σου.
Μ' από το χιόνι πιο λευκή ήτανε η ψυχή σου»
«Ο Σαλής, ένας αγνός άνθρωπος που είχε όλες τις ανθρώπινες χάρες, έζησε στη πόλη μας και στο μόνο που διέφερε από εμάς ήταν στο χρώμα και στη θρησκεία»
Βασισμένο σε προσωπικές εξομολογήσεις και έρευνα του CHARACTERS
Φωτογραφίες: google
