Θυμάμαι όταν ήμουν μικρή πόσο μου έκανε εντύπωση αυτό το κόκκινο υφαντό, καρφιτσωμένο στον τοίχο του οντά της γιαγιάς πάνω από το σιδερένιο κρεβάτι. Στο κέντρο κάποιο επιδέξιο χέρι είχε υφάνει τη φράση:
“Καλημέρα ! Θα περάσει κι αυτό”.
Κι από κάτω τα αρχικά Κ.Φ. 1923. Ήταν τα αρχικά της προγιαγιάς μου που με σοφία είχε αφήσει πάνω στην προίκα της κόρης της, λόγια ζωής.
Δεν ήξερα τι ακριβώς είχε περάσει η προγιαγιά Κλεάνθη όμως σύμφωνα με την ιστορία είχε περάσει Μικρασιατική καταστροφή, πολέμους, φτώχεια, αρρώστιες… Και παρόλα αυτά, δεν σταμάτησε να παροτρύνει την κόρη της, πως όσο δύσκολες στιγμές κι αν έρχονταν, να μη χάνει το κουράγιο της γιατί θα πέρναγαν κι αυτές…
Και πράγματι η κόρη της η μικρή Ελένη, ενώ ήταν πολύ καλή μαθήτρια και αγαπούσε το σχολείο, ο “κύρης” της την σταμάτησε για να μην την… ατιμάσουν τα αρσενικά εκείνης της εποχής. Παντρεύτηκε 16 χρόνων κατάφερε να γεννήσει και να μεγαλώσει σιγά σιγά 5 πέντε παιδιά εν μέσω δυο πόλεμων, γνώρισε και αυτή πείνες, πόνο, κακουχίες.
Ακόμη τη φέρνω στο μυαλό μου να διηγείται τη στιγμή που ο παππούς Μανώλης έφιππος με το άλογο του την είδε να παίζει κρυφτό στον ελαιώνα του σπιτιού της κι εκείνη μόλις τον είδε κοκκίνισε. Πως εκείνος λίγο αργότερα αν κι είχανε διάφορα 20 χρόνια πήγε και τη ζήτησε από τον πατέρα της που δέχτηκε να κάνει γαμπρό τον ευκατάστατο “Αμερικανό”, έτσι τον λέγανε γιατί μόλις είχε γυρίσει από την Αμερική όπου είχε μεταναστεύσει, ως δεύτερη γενιά μεταναστών. Όλοι έβλεπαν τα λεφτά που είχε μαζέψει κι όχι το πώς τα είχε καταφέρει, τις κακουχίες από το Ellis island στις καρβουνόμηνες που του δημιούργησαν αναπνευστικά προβλήματα. Όταν γύρισε με αρκετά χρήματα στην πατρίδα οι συνεχείς πόλεμοι, οδήγησαν στην υποτίμηση της δραχμής κι έχασε τα μισά λεφτά που με τόσο κόπο είχε μαζέψει. Έπειτα άνοιξε ένα μικρό μαγαζί σε μια κωμόπολη, ερωτεύτηκε την Αρχόντισσα, παντρεύτηκαν κι αυτή έμεινε έγκυος. Όμως η χαρά δεν κράτησε για πολύ, λίγο πριν γεννήσει το πρώτο τους παιδί, ένα αγόρι, πεθάναν και οι δυο μάνα και παιδί πάνω στη γέννα. Ο πόνος ανείπωτος.
Αυτόν τον πόνο ήρθε να γλυκάνει τότε η γιαγιά μου, η δεύτερη του γυναίκα, μάνα των πέντε αγοριών που του χάρισε και γυναίκα της ζωής του μέχρι το τέλος.
Μεγάλωσα με τις αφηγήσεις της, όπως για το πως έσωσε το το στερνοπούλι της, το μικρότερο από τους πέντε γιους της Αντρέα που μωρό ακόμα αρρώστησε από κοκίτη, μια επιδημία που “θέριζε” εκείνη την εποχή το βρεφικό πληθυσμό. Πολλά μωρά είχανε χαθεί τότε και σε μια απέλπιδα προσπάθεια να σώσει το δικό της, του έδωσε γάλα γαϊδούρας ενώ μαζί με το παππού και το βρέφος στην αγκαλιά πάνω διήνυσαν με το άλογο κοντά 50 χλμ για να το πάνε στο γιατρό.
Ή θυμάμαι να λέει για εκείνη την Άνοιξη που είδε αλεξίπτωτα να πέφτουν στο νησί από τον ουρανό κοντά στη θάλασσα και πως οι Ναζί έφτασαν στα χωριά ψάχνοντας αντάρτες, πως μπήκαν μες το σπίτι της ψάχνοντας… αυγά κι όταν τους έδωσε ενώ τα έψηναν μες στο τζάκι της, ένας από αυτούς χτύπησε κατά λάθος το κεφάλι του. Φοβήθηκε τότε πως θα τη σκότωναν μαζί με όλα τα παιδιά της, έτσι όπως είχαν κουρνιάσει στην αγκαλιά της. Όμως ευτυχώς δεν το έκαναν.
Λίγο πιο κάτω όμως, δεν είχαν την ίδια τύχη τα παιδιά της Κατάκενας…. Τα εκτέλεσαν μαζί στον κήπο του σπιτιού… Χρόνια μετά, θυμάμαι τη γιαγιά να τα διηγείται κρατώντας τα γόνατα της και λέει με πόνο: " Όφου παιδάκι μου "….
Έπειτα ήρθαν οι “Μάηδες”, που μπήκαν στο σπίτι της γιαγιάς και πήραν μέσα από τη ντουλάπα όλα τα χρυσαφικά της…. Άφησαν μόνο τη βέρα που φορούσε μέχρι που πέθανε. Βλέπεις η οικογένεια ήταν “Αριστερή”. Ο μεγάλος θείος Κώστας στη Μακρόνησο ενώ τον μπαμπά τον είχαν στείλει να υπηρετήσει την πατρίδα σε παραμεθόριο περιοχή.
Όμως περάσαν κι αυτά…Αν ζούσε σήμερα θα ήταν 100 χρόνων…
Θα έβλεπε τα εγγόνια και τα δισέγγονα της να περνάμε μια ακόμη δεινή, οικονομική κρίση με ανεργία, μετανάστευση, ματαίωση προσδοκιών. Εκατό χρόνια μετά θα έβλεπε πάλι την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με μια ακόμη πανδημία που μας κρατά σε απομόνωση μέσα στα σπίτια μας θερίζοντας εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές.
Τι μας διδάσκει η Ιστορία, άραγε; Ίσως, πως η μικρή μας ζωή κάνει κύκλους και η ιστορία επαναλαμβάνεται. Όμως για καθετί καλό ή κακό που μας συμβαίνει, αργά ή γρήγορα «κι αυτό θα περάσει».
Cover photo: Πανεπιστήμιο των Ορέων